بررسی نظام آب‌رسانی دره گرمز بهبهان بر اساس مطالعات باستان‌شناسی

گرمز از جمله محوطه های کمتر شناخته در جنوب غرب ایران به فاصله 13 کیلومتری جنوب شرقی از شهر بهبهان واقع شده است. دره های شرقی و دشت های غربی این اسکانگاه، جایگاه شکل گیری بخشی از سیستم آب‌رسانی محوطه های مهم پایین‌دست دشت زیدون و هندیجان در عصر ساسانی بوده اند. پژوهش پیش رو، سیستم آبیاری و آب‌رسانی به مناطق پایین دست دره گرمز را مورد بررسی قرار داده است. هدف از این تحقیق شناخت ویژگی های محلی و جغرافیایی دره گرمز در کنار ضرورت های ایجاد چنین پروژه ی آب‌رسانی در عصر ساسانی و تداوم توجه به آن در سده های نخست اسلامی است. پرسشی که این مقاله تلاش می کند تا به آن پاسخ دهد چنین مطرح شده است: انتقال مطمئن آب از بخش‌های بالایی رودخانه خیرآباد به نقاط فرودست چگونه و با چه اهدافی صورت گرفته است؟ ماهیت سازه های آبی به‌واسطه قرارگیری در مسیر سیلاب ها و همچنین بستر رودخانه ها، آسیب زا است؛ بنابراین ضرورت دارد تا پیش از نابودی کامل این سازه های هیدرولیکی؛ آنها را مستند نمود. نتیجه آنکه بهره گیری از توان نیروهای بومی و احتمالاً مهندسین رومی در دره گرمز سیستم آبیاری و  آب‌رسانی مبتنی بر بالا آوردن آب پشت سد یا بند را رقم زند که در نتیجه آن، انتقال آب از طریق کانال های کنده‌شده مشابه سیستم قنات در صخره های آهکی مسیر سواحل رودخانه به نقاط پایین تر انتقال می یافت تا مناطق پایین دست را از آب سالم و شیرین بهره‌مند سازد و مانع از مهاجرت ساکنین به نقاط بالایی و توسعه تجارت و کشاورزی در نقاط جنوبی کوره ارجان گردد. پیشینه سیستم مذکور در مناطقی از جنوب غربی ایران از جمله کانال داریون در روزگار هخامنشی نیز ملاحظه گردید که احتمالاً تاییدی بر ایرانی بودن این سیستم آبیاری و آب‌رسانی به شمار می رود. توسعه این سیستم آب‌رسانی در عصر ساسانی به کمک متخصصین بومی و نیروی کار مجانی یا حداقل ارزان‌قیمت اسرای رومی به سرانجام رسید. این مقاله حاصل تلفیق داده های پژوهش میدانی با منابع استنادی است که به کمک روش تحلیل توصیف تاریخی ارائه شده است.

Investigation of Water Supply System of Garmoz Valley at Behbahan State Based on Archaeological Studies

Garmoz is one of the less wellknown ancient sites in the southwest of Iran, located 13 kilometers southeast of Behbahan city. The eastern valleys and the western plains of this site were the mainstays of the formation of a part of the water supply system and irrigation of the important areas in Downstream areas of the Zidoun and the Hendijjan plains in the Sasanian era. The present study has investigated the irrigation and water supply system to the downstream areas of Gormoz Valley. The purpose of this study is to identify the local and geographical features of Garmoz Valley along with the necessity of creating such a water supply project in the Sassanid era and continuing to pay attention to it in the first centuries of Islam. The question that this paper tries to answer is as follows: How and with what goals was the safe transfer of water from the upper parts of the Khaiyrabad River to the lower points? The nature of aquatic structures is detrimental due to their location in the path of floods as well as riverbeds; It is therefore necessary before the complete destruction of these hydraulic structures; Documented them. The result is that the use of the power of indigenous forces and possibly Roman engineers in the valley of the Garmoz made the waterbased water supply system and irrigation, which resulted in the transfer of water behind the dam or weir through channels similar to the Qanat system in the limestone rocks along the river banks to the points The lower was transferred to lower areas of safe and sweet water and prevented the migration of residents to high points and the development of trade and agriculture in the southern parts of Arajan’s State. The history of this system was observed in areas of southwestern Iran, including the Daryoun Canal during the Achaemenid period, which is probably a confirmation of the Iranian nature of this irrigation and water supply system. The development of this water supply system in the Sassanid era was completed with the help of local experts and free labor, or at least the cost of Roman captives. This article is the result of combining field research data with citation sources that is presented using the historical descriptive analysis method