مطالعه و تحلیل ظروف شیشه‌ای دوران اسلامی موزه‌های هگمتانه و آرامگاه بوعلی ‌سینا

صنعت شیشه‌گری از فنون و دانش‌های قدیمی در ایران پیش از اسلام بوده که در دوران اسلامی همچنان تداوم یافته ‌است. این پژوهش به مطالعۀ ظروف شیشه‌ای دوران اسلامی موزه های هگمتانه و آرامگاه بوعلی سینا همدان می‌پردازد. اشیاء شیشه‌ای نگهداری شده در این دو مجموعه از حفاری‌های غیرمجاز بدست آمده و تاکنون هیچ گونه پژوهشی بر روی این ظروف انجام نشده ‌است. روش پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی است و بر اساس مقایسه با اشیاء موزه ای و مطالعات کتابخانه‌ای تاریخ‌گذاری شده است. مطالعه و مقایسه‌های این ظروف نشان می‌دهد که در سه دوره زمانی قابل تاریخگذاری هستند. گروه اول، مربوط به سدۀ اول و دوم ه.ق، گروه دوم، در سدۀ سوم تا پنجم ه.ق و گروه سوم، مربوط به سده های ششم و هفتم ه.ق هستند. از نظر کاربرد این اشیاء به سه گروه ظروف کوچک (ویژه مواد دارویی یا آرایشی)، ظروف حجامت و صراحی‌ها قابل تقسیم بندی هستند. پرسش های اساسی این است که: اشیاء مورد مطالعه قابل مقایسه و تاریخگذاری با سایر اشیا مکشوفه از کاوش‌های علمی هستند؟ محل تولید نمونه های مورد مطالعه کجاست؟ و کاربرد آنها چه بوده است؟ تمام ظروف مورد مطالعه، قابل مقایسه با سایر ظروف شیشه‌ای مجموعه‌های داخل و خارج کشور که مربوط به دوران اسلامی بوده و از کاوش‌های علمی بدست آمده، گاهنگاری و مقایسه شده ‌است. با توجه به اینکه بیشتر نمونه ها با یافته های نیشابور قابل مقایسه است، نیشابور به عنوان یکی از مراکز تولید این اشیاء مورد توجه است که احتمالاً به عنوان کالای صادراتی به غرب فلات ایران ارسال شده باشند.

The study of glassware during 16 centuries Hegmataneh and BuAli Sina museums of Hamadan

Abstract The manufacture of glassware was one of the historical knowledge and technics of preIslamic era of Iran, that was continued during Islamic periods. This research is about the glassware found in Hegmataneh and BuAli museum during Islamic period. The glassware collection has been excavated illegally and until now no survey has been done on them. The method of research is done descriptively, historically and analytically. And that according to survey in museums, studies are done from libraries for comparison and history. Studies and comparisons on these wares show that they have been produced during three historical periods. The first group is related in the first and second lunar century. The second group is related to third till fifth lunar century. The third group is related to sixth and seventh lunar century. In regard to application, three groups of special glassware were in use for cosmetics and medicine. Glassware for Hejamat and for pitchers were classified. The production of technical glassware is also made by blowing freely and blowing in the mould. The decoration of this glassware is like carving, moulding  and wavy lines have been done on them. The main question that arises on this subject is that is this glassware comparable and history marking with other discovered glassware, are they scientifically surveyed. All the glassware’s capable for study, compared to other glassware, domestic collections and foreign that was related to Islamic period and that are obtained scientifically, they are chronologized and compared.