یک گورستان: کاوش تپه بیمارستان آشخانه (خراسان شمالی) از دیدگاه فرایندهای دگرگونی

فرایندهای دگرگونی درباره برهم‌کنش دست‌افزارها و ساختار‌ها با محیط، اعم از طبیعی و فرهنگی بحث می‌کند. فرایندی که طی آن، از چگونگی شکل‌گیری تپه یا محوطه تا آنچه امروز به چشم می‌آید، بحث می‌شود. بررسی این فرایندها و شناخت آن ها به باستان شناس کمک می کند تا بتواند تغییرات مواد فرهنگی درروند کاوش را بهتر درک نماید و تفسیر واقعی‌تری نسبت به این مواد داشته باشد. چراکه برخی از این عوامل دگرگونی می توانند بر ماهیت مواد فرهنگی، مکان قرارگیری آن ها و تغییر شکل ظاهری آن ها تاثیر مستقیم و یا غیرمستقیم داشته باشند. در این پژوهش تلاش شده است با بهره گیری از فرایندهای دگرگونی به تفسیر مواد فرهنگی حاصل از کاوش نجات بخشی گورستان تپه بیمارستان آشخانه پرداخته شود. گورستان تپه بیمارستان بر روی تپه ای طبیعی در حاشیه جنوبی شهر آشخانه قرار دارد. هدف از کاوش در تپه بیمارستان نجات داده های فرهنگی آن پیش از تسطیح کامل آن بود. این گورستان نخست در دوران پیش‌ازتاریخی عصر آهن به‌عنوان گورستان استفاده می شد و بار دیگر در دوران اسلامی نیز به‌منظور دفن مُردگان مورداستفاده قرار گرفت. به همین علت بسیاری از گورهای عصر آهن تخریب‌شده و فقط حجم انبوهی از قطعات سفال های شاخص عصر آهن در کاوش به دست آمد. سفال های به‌دست‌آمده از این گورستان با فرهنگ های شمال مرکز و شمال غرب ایران از یک‌سو و سفال های فرهنگ داهستان کهن در جنوب غرب ترکمنستان شباهت های فراوانی را نشان می دهد. بررسی جزئی تر این سفال ها و مقایسه های سفالی انجام‌شده دو دوره از عصر آهن را مشخص کرد.