تاملی معرفت‌شناختی در مفهوم ماده و معنا در باستان‌شناسی

این مقاله جستاری معرفت شناختی پیرامون جایگاه ماده و معنا در باستان شناسی است. باستان شناسان با ماده هایی درگیرند که یا فی حد ذاته اثر (archaion) هستند یا مرتبط و منتسب به مدارک، شواهد، قرائن مادی و آثار مورد مطالعه ی آن ها. هر اثر، مدرک، ماده فرهنگی و فرهنگ مادی هماره ارجاع، اشاره و دلالت به چیزی به معنایی به نیت و غایتی دارد که بیرون از آن است، نه در درون و متّصل به آن، مدارک، شواهد و آثار مورد مطالعه ی باستان شناسان به دلیل اثریّت و ماهیت مدرک بودنشان پیشاپیش فی حد ذاته خصیصه مرجوعیت دارند. مرجوعیت به معناها یا «لوگوس » هایی که مفقود هستند. ارجاع، اشاره و دلالت به نیت ها،  غرض ها، هدف ها، مقصدها و غایت ها یا «آرخه» هایی دارند که در باستان شناسی مفقود و غایب هستند. باستان شناسی از این منظر هم دانش و دانایی ماده و هم معنا هم میدان گردآوری داده های مشهود و هم مقام داوری بوده های مفقود و هم مهارت، مهندسی و مدیریت کشف جام های شکسته است و هم هنر، خرد، بصیرت، مهارت برکشیدن و برگرفتن و به کف آوردن جرعه ای از باده معناهای ریخته. اما چگونه؟ درجه، دامنه مرجوعیت، ارجاع پذیری ماده ها و مدارک باستان شناسی آن قدر هست که بتوان از نردبان های فرسوده و شکسته ماده های الکن، خاموش، مخدوش، معیوب، متفرق، مثله و بی نام باستان شناختی به بام معناهای مفقود و غایب بر شد؟ می توان از انکشاف ماده های ملموس به اختفای معناهای مفقود و غایب نقب باستان شناسانه زد و ره باستان شنانه برد و به معرفت و منظری معتمد درباره روند ها، رخدادها، واقعیت های متوقف، منجمد و مفقود گذشته دستیافت؟ پاسخ به پرسشی از این دست و گشودن گره های کور و فراز آمدن بر معضلاتی از این جنس هرچند سهل الوصول نیست لیکن طرح و بحث، نقد و تحلیشان آنقدر هم بیهوده و بی ثمر نخواهد بود.