واکاوی جنبه‌هایی از متالورژی باستانی دشت قزوین بر مبنای داده‌های فلزی مکشوفه از قبور عصر آهن ‌ii قبرستان سگزآباد

متالورژی باستانی یکی از فرایندهای فرهنگی ا ست که سیر تحول و پویایی آن در دشت قزوین از هزارۀ ششم پ.م با دستیابی به فنّاوری مس طبیعی چکش کاری‌شده در تپه زاغه آغاز شده، و با ذوب و ریخته گری مس در تپه قبرستان و آلیاژسازی و کشف آهن در تپه سگزآباد، تا نیمۀ هزارۀ اول پ.م تداوم‌ یافته است. پژوهش حاضر، گامی در جهت درک و تحلیل متالورژی باستانی دشت قزوین در عصر آهن ii است. در این راستا نمونه های فلزی مکشوفه از قبور عصر آهن سگزآباد بر مبنای تحلیل های متالورژیکی آنالیز و بررسی شدند؛ بدین منظور از روش icp-ms برای شناسایی ترکیب شیمیایی و تحلیل منشا نمونه ها و همچنین از آزمون متالوگرافی و sem-edx برای شناسایی روش ساخت و آنالیز ریزساختاری آن‌ها استفاده شد. نتایج حاکی از کاربرد فلز پایه مسی با درصد بالای نیکل، کبالت، آهن و غیره است. این موضوع نشان از فرایندهای متالورژی کنترل نشده در ساخت   نمونه ها دارد که پس از شکل‌دهی اولیه، چکش کاری سرد، گرم و تاب‌کاری شده اند. همچنین مشابهت عناصر کمیاب (کم مقدار) موجود در ساختار شیمیایی نمونه ها نشان‌دهندۀ منشا مشترک اکثر آن‌هاست. اما نکته قابل‌تامل، به کارگیری دو فنّاوری فلزکاری با سطح متالورژی و منشا کامل متفاوت در اواخر هزارۀ دوم و اوایل هزارۀ اول پ.م (آهن ii) در دشت قزوین است.

Studying the Ancient Metallurgy of Qazvin Plain Based on the Metal Samples Discovered from The Iron Age II Graves of Sagzabad Cemetery

Ancient metallurgy is one of the technological processes were seen from discovered natural native copper in Tappeh Zagheh (6th millennium B.C.). It was continued progressively in Tappeh Ghabrestan (54th millennium B.C.) by melting, molding and alloymaking followed by Iron technology in Tappeh Sagzabad (1st millennium B.C.). This research aims to investigate the archaeometallurgy of Qazvin Plain in Iron Age II period through studying the metal samples discovered from the Iron Age burials of Sagzabad. Analytical approached such as ICPMS, SEMEDX and metallography were used for alloy identification and provenance studies as well as microstructure analysis and metalworking technology. Chemical and microstructure analysis of the samples demonstrates the presence of basic copper alloy with high percent of nickel, cobalt, Iron and some other elements which reveals an uncontrolled technology. It also shows that samples have been treated with hardworking followed by annealing. Results of trace element analysis of burial samples revealed that there could be a same provenance for most of them, but a notable point is the presence of two metalworking technologies with different metallurgy level and different provenance in the late 2st millennium B.C. and early 1st millennium B.C. (Iron Age II) in Qazvin Plain.