ارزیابی کمّی و کیفی کارایی سد خشکه‌چین در ترسیب بار معلق سیلاب (مطالعه موردی: حوزه دم‌تنگ داراب)

یکی از روش های ساده برای کنترل فرسایش، مهار سیلاب و کاهش خسارات سیل در آبراهه های حوزه آبخیز، احداث سدهای اصلاحی خشکه چین است. برای بررسی عملکرد این نوع سدها در ترسیب رسوبات ریزدانه در آبراهه ها، دو آبراهه در حوزه ی دم تنگ شهرستان داراب که دارای سدهای اصلاحی خشکه چین، بررسی شدند. در هر آبراهه سه سد اصلاحی به ترتیب در بالادست آبراهه (شماره 1)، میانه آبراهه (شماره 2) و پایین دست آبراهه (شماره 3) انتخاب شدند. از رسوبات ترسیب شده پشت این سدها، همچنین خاک طبیعی کنار آن ها و همچنین بستر عادی آبراهه نمونه هایی از عمق 030 سانتی متر به صورت مخلوط تهیه و با آزمایش های هیدرومتری و دانه بندی تعیین بافت گردیدند. بر اساس نتایج غالب رسوبات پشت سدها نسبت به خاک مناطق حاشیه ی آبراهه ها و بستر عادی رودخانه ریز بافت تر بدست آمد. مقایسه ی منحنی های دانه بندی پشت سدها نشان داد در بیشتر آبراهه ها سدهای شماره 3 (انتهایی) از عملکرد نسبی بهتری برخوردار هستند وسدهای شماره 1 و 2 (ابتدایی و میانی) به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. این بررسی ها نشان می دهند وقتی هدف اصلی از احداث این گونه سازه ها ترسیب رسوبات ریزدانه باشد بهتر است در پایین دست آبراهه احداث شوند.

Qualitative and Quantitative Assessment of Check-dams Effectiveness for Flood Sediment Deposition (Case Study: Dam-tang Watershed, Darab)

One of the simple methods for erosion control, flood mitigation and flood damage reduction in the streams is building the checkdams. The present study was carried out to evaluate the performance of checkdams, location across the streams in the retention of the fine sediments in Damtang watershed in Darab Iran. For this purpose, two of streams with many stabilized checkdams which were more than 15years old were selected. Deposition of sediments behind the dams, the natural soil and litter along the normal channels 0 30 cm depth sample preparation was mixed with hydrometer tests and gradation in the tissue. For each stream, three checkdams (one at the far beginning (upstream), the second one at the middle and the third one at the far downstream) were selected. In each stream, a number of samples were taken from retained sediment behind the selected checkdams and also original soil was taken from both sides of the same checkdams. In the same way, results showed that the sand retained behind the first check dam, was more than the sand behind the second and first checkdams, respectively. Therefore, if the retention of the fine sediments is the main purpose of the check dam construction, it is recommended that they be built in the far downstream rather than in the upstream of waterways.