اولویت بندی پهنه‌های ماسه‌ای دشت سرخس بر اساس جهت پیش روی و منابع تهدید شونده

شناخت و ارزیابی پهنه‌ های متاثر از فرسایش بادی، ابزار مهمی برای مدیران و برنامه ریزان در راستای توسعه پایدار در مناطق مختلف به شمار می رود، لذا شناسایی عوامل موثر بر توسعه این پهنه ها در هر منطقه از ضروریات طرح های مدیریتی می باشد. با توجه به شرایط اقلیمی شهرستان سرخس، پارامترهایی مانند خشکسالی، طوفان های گرد و غبار از یک طرف، توسعه اراضی کشاورزی و تبدیل مراتع به دیم زارهای کم بازده از سوی دیگر سبب پیش روی و توسعه این پهنه ها گردیده است، لذا هدف از این پژوهش الویت بندی کانون های فرسایش بادی با توجه به جهت پیشروی پهنه های ماسه ای و منابع و مناطق استراتژیک تهدید شونده شهرستان شامل مناطق جمعیتی، تاسیسات ، مناطق توریستی، فرهنگی، اقتصادی، کشاورزی و راه های ارتباطی می باشد. دوره مطالعاتی انتخاب شده در این تحقیق از سال میلادی 2000 تا 2015 می ‌باشد که بررسی ها بصورت دوره های 5 ساله، 2000، 2005، 2010 و 2015 انجام گرفت. نقشه کاربری اراضی به منظور جداسازی پهنه های ماسه ای و تعیین جهت پیشروی آنها با استفاده از تکنیک ‌های طبقه‌ بندی نظارت شده، تهیه گردید. این تکنیک ها شامل روش های پیکسل پایه، شیءگرا و درخت تصمیم گیری می باشد. به منظور صحت سنجی نتایج علاوه بر استفاده از پارامترهای دقت کل، ضریب کاپا، ماتریس خطا، دقت تولید کننده و استفاده کننده، از دو پارامتر مغایرت کمی و مغایرت تخصیصی نیز استفاده گردید. نتایج نشان داد که با توجه به پهنه های فرسایش بادی سال 2015، مجموعا 24 کیلومتر از راه آهن سرخس مشهد، 295 کیلومتر از راه های مواصلاتی، تعداد 25 روستا، 4801 هکتار جنگل دست کاشت منطقه و مناطق مهمی از جمله فرودگاه الماس، پالایشگاه خانگیران و منطقه ویژه سرخس در این پهنه‌ ها واقع شده اند، همچنین کانون فرسایش بادی صمد آباد، گنبدلی آبمال تا صمدآباد، یازتپه خانگیران، گنبدلی آبمال و صمد آباد به ترتیب بایستی در اولویت برنامه ریزی مدیریتی جهت جلوگیری از پیش روی پهنه‌ های ماسه ‌ای قرار گیرند.  

prioritization of sand areas of sarakhs plain based on the direction of the sand areas and threatened resources

introduction one of the most important factors of desertification is wind erosion, whose importance and danger on a global scale is no less than water erosion (refahi, 2010). the emergence of sand dunes in some countries such as china is one of the examples of progress and development of the desert, and in some countries exposed to desertification, this process is less important and other processes such as salinization, destruction of plant resources, etc. are important. it can be said that one of the natural forms and symbols of desert areas is the sand dunes that occupy a considerable area of the desert compared to other natural forms of the desert (mashhadi et al. 1385). the total area of these hills and sandy areas that occupy or threaten the outskirts of cities, villages, communication lines of the country and infrastructure facilities is estimated to be 13 million hectares, of which about 5 million hectares are active hills. and the rest includes fixed or fossilized hills (khatsasi et al., 2014). one of the most obvious characteristics of sand dunes is their movement, which causes the loss of non economic land uses, natural vegetation, etc. to increase the movement and displacement of the dunes. (dang et al., 2000). therefore, the timely and correct identification of the changes of such complications creates a basis for a better understanding of the connections and interactions between humans and natural phenomena for better management of resources. having three wind erosion crisis centers, namely yaztepe wind erosion crisis center and mohiniran border post, gonbadli and abmal wind erosion crisis center and samad abad wind erosion crisis center, in recent years it has been severely affected by wind erosion and expansion there are sand dunes that have caused many problems for people.