تحلیل اثرات عناصر اقلیمی بر تحرک‌پذیری ماسه‌های بادی غرب بیابان لوت

پژوهش حاضر با هدف آگاهی از وضعیت تپه‌های ماسه‌ای بیابان لوت واقع در استان کرمان برای جلوگیری از تشدید بحران‌های ‌محیط زیستی در آینده انجام شد. بدین‌ترتیب، ابتدا از داده‌های ساعتی سرعت باد، کد پدیده‌های گردوغبار، بارندگی و درجه حرارت هفت ایستگاه سینوپتیک در دوره آماری 20 ‌ساله (1381 تا 1400) استفاده شد. سپس نسبت به بررسی روند تغییرات عوامل اقلیمی و الگوی مکانیسم زمانی و مکانی گردوغبار، گل‌باد، گل‌طوفان، تبخیروتعرق پرداخته شد. در ادامه، وضعیت فعالیت تپه‌های ماسه‌ای با استفاده از شاخص لنکستر تعیین شد و حساسیت تحرک‌پذیری ماسه‌های روان نسبت به تغییرات عوامل اقلیمی موثر بر آن مورد تحلیل قرار گرفت. در پایان پهنه‌بندی پتانسیل نهایی حمل صورت پذیرفت. شرایط اقلیمی حاکم در منطقه دارای شرایط خشک، فراخشک و نیمه‌خشک بوده است. نتایج نشان داد که ایستگاه‌های منتهی به بیابان لوت با کاهش میزان بارندگی و افزایش دما و تبخیروتعرق روبه‌رو هستند. بیش‌ترین فراوانی بادهای محلی و فرامحلی به‌ترتیب مربوط به ایستگاه نهبندان با 1090 روز و ایستگاه بم با 791 روز و کم‌ترین فراوانی بادهای محلی و فرامحلی به‌ترتیب مربوط به ایستگاه بافت با 23 و 31 روز است. بر اساس شاخص لنکستر، میزان فعالیت تپه‌های ماسه‌ای در ایستگاه‌های مورد مطالعه کاملاً فعال و فعال بوده و بیش‌ترین شاخص لنکستر در ایستگاه شهداد به‌دست آمده است. می‌توان جمع‌بندی نمود که بیابان لوت در معرض خطر بیابان‌زایی شدید و بسیار شدید قرار دارد. بر اساس آزمون تحلیل حساسیت، چنان‌چه در آینده درصد فراوانی بادهای بیش‌تر از آستانه فرسایش، به میزان 30 درصد افزایش یابد، فعالیت و حرکت تپه‌های ماسه‌ای نیز 30 درصد افزایش خواهد یافت، درحالی‌که با افزایش 30 درصد بارندگی حدود 43 درصد کاهش در فعالیت تپه‌های ماسه‌ای مشاهده می‌شود. بنابراین، حساسیت تحرک‌پذیری ماسه‌های روان نسبت به تغییرات افزایش ناشی از بارندگی بیش‌تر از سرعت باد است. 

analysis of the effects of climatic elements on the mobility of wind-blown sand in the west of lut desert

introduction sand dunes are one of the most important landforms in arid and semi-arid regions, whose mobility varies depending on climatic factors, especially the speed and frequency of erosive winds, rainfall, and the amount of evaporation and transpiration, which always causes many problems for the activity of these dunes. therefore, monitoring climatic factors and analyzing dust events can be a positive step toward knowing the factors affecting their activity and predicting their mobility status in the future. lut desert, with its huge amount of sand masses, is one of the most active places concerning changes in wind speed and direction. the eastern part of this region, which includes the largest sand mass of iran, the yalan sand, is dominated by the 120-day winds, which doubles the importance of investigating the winds and their shaping role during the blowing season of these winds. based on this, the current research was conducted to analyze the mobility of quicksands in lut plain stations in the past and predict their conditions in the future.2- methodologythe study area includes the lut desert located in kerman province. to conduct this research, average monthly values of climatic elements including temperature, rainfall, hourly data related to horizontal field of view, wind speed and direction, and the code of various dust phenomena were used. these data were received from the meteorological organization of seven synoptic stations that have statistics for 20 years (2002 to 2021). investigating the changes of climatic parameters over 20 years, investigating the temporal and spatial mechanism pattern of dust, wind and storm rose, calculating the amount of evaporation and transpiration using the torrent-white method, investigating the condition of dunes using the lancaster index were the main steps of the current research. the mobility of quicksands was texted using a sensitivity analysis and at the end, the zoning maps of the final sand transport potential were prepared using arcgis software.