ارزیابی مکانی هزینه اثربخشی سدهای اصلاحی در کنترل بار رسوبی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز کند )

ارزیابی، فرآیندی برای بررسی درجه ی نیل به اهداف تعیین شده است. در این تحقیق، عملکرد سدهای اصلاحی در حوزه آبخیز کند در استان تهران با رویکرد اقتصادی تحلیل هزینه اثربخشی ارزیابی شده است. بر همین اساس، ابتدا هزینه‌های مرتبط با سدهای اصلاحی بر مبنای سال 1398 برآورد و اثربخشی آنها در کنترل بار رسوبی با محاسبه ی حجم رسوب ذخیره شده در مخزن این سدها تعیین شده است. سپس ارزیابی اقتصادی سدهای اصلاحی با رویکرد هزینه اثربخشی انجام شده و توزیع مکانی آن به دست آمده است. در نهایت، مقرون به صرفه‌ترین نوع و ارتفاع سدهای اصلاحی تعیین شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که اثربخشی سدهای اصلاحی در حوزه آبخیز کند، برابر با کنترل 131782 تن بار رسوبی است. هزینه اثربخشی کلی این سدهای اصلاحی نیز برابر با 317180 ریال به ازای یک تن بار رسوبی کنترل شده و اثربخشی هزینه ی آنها، برابر با 00000315.0 تن بار رسوبی به ازای هر ریال هزینه می‌باشد. معیار اثربخشی هزینه در منطقه ی مطالعاتی، با افزایش ارتفاع سدهای اصلاحی تا ارتفاع 4.5 متر افزایش می‌یابد. بعد از این ارتفاع، اثربخشی هزینه به دلیل تغییر نوع سدهای اصلاحی از گابیونی به سنگ و ملاتی کاهش می‌یابد. در واقع، هزینه ی کنترل بار رسوبی در سدهای اصلاحی با ارتفاع 5.4 متر، در حدود نه برابر کمتر از سدهای اصلاحی با ارتفاع یک متر است. بر همین اساس، مشخص می‌شود که کنترل بار رسوبی در منطقه ی مطالعاتی با هزینه ی بالایی صورت گرفته است که یکی از دلایل اصلی آن، وجود تعداد زیاد سدهای اصلاحی در محدوده ی ارتفاعی یک تا 5.1 متر است (43 درصد) که هزینه ی کنترل بار رسوبی در آنها بسیار بالا می‌باشد. نتایج به دست آمده با در نظر گرفتن نوع سدهای اصلاحی نیز نشان می‌دهد که سدهای اصلاحی گابیونی با ارتفاع 5.4 متر و هزینه اثربخشی برابر با 134615 ریال هزینه به ازای هر تن بار رسوبی کنترل شده، کمترین میزان هزینه اثربخشی را داشته و مقرون به صرفه‌ترین و بهینه‌ترین نوع سازه برای کنترل بار رسوبی می‌باشد. در مقابل، سدهای اصلاحی سنگ و ملاتی و گابیونی با ارتفاع‌های یک و 5.1 متر نیز بالاترین میزان هزینه اثربخشی را دارد و هزینه کنترل بار رسوبی در این نوع از سدهای اصلاحی بسیار بالا می‌باشد. این نتایج نشان می‌دهد انتخاب نوع سازه در برنامه‌های مدیریتی در کارایی هزینه کنترل بار رسوبی تاثیر قابل توجهی خواهد داشت؛ از این رو در صورت لزوم کنترل بار رسوبی در مسیر جریان، انتخاب تعداد کمتری از سدهای اصلاحی با ارتفاع بهینه نسبت به انتخاب تعداد زیاد این سد با ارتفاع کمتر، می تواند نتایج بهتری را به همراه داشته باشد.

Spatial Assessing of cost-effectiveness of check dams in controlling sediment load (Case study: Kond watershed)

Extended abstract1 IntroductionEvaluation is a process of assessing the degree of achievement to determined goals. In the meantime, choosing the right method for evaluating the effects will have a significant role on the results and management strategies. Therefore, considering the importance of check dams in watershed management programs in Iran, in this study, performance of check dams in Kond watershed in Tehran province is evaluated with a new economic approach named CostEffectiveness Analysis.2 MethodologyAt first, the cost associated with check dams is Actualized based on 2019. Then, their effectiveness in controlling sediment load is determined by calculating the volume of stored sediment in their reservoir by Nakhjavani method. Next, Economic evaluation of check dams done using CostEffectiveness approach and their spatial distribution is obtained. Finally, the most costeffectiveness and optimal type and height of check dams in the Kond watershed is determined.3 Results Obtained results showed that the effectiveness of check dams in the Kond watershed was equal to the control of 131782 t of sediment load, which is a high value. Overall costeffectiveness of these check dams is equal to 317180 IRR per each ton of controlled sediment load. Their effectivenesscost is also equal to 0.00000315 ton of controlled sediment load per each IRR, which is a small amount. The results show that the costeffectiveness criterion increases as the height of check dams up to 4.5 m in the study area. After height of 4.5 m, the cost effectiveness decreases due to the change of the type of check dams from gabion to Masonry. In fact, the cost of sediment load control in check dams with a height of 4.5 meters is about nine times less than that of the check dams with a height of one meter. Accordingly, it is found that sediment load control in this case study has been done with high cost. One of the main reasons of high costeffectiveness is the large number of check dams in the height range of 1 to 1.5 m (43%) where the cost of sediment load control with them is very high. Obtained results by considering the type of check dams also showed that Gabion check dams with 4.5 m height and costeffectiveness equal to 134615 IRR per each ton of sediment load have the lowest costeffectiveness and are the most economical and optimal types of check dams for sediment load control. In contrast, masonry and gabion check dams with heights of 1 and1.5 m also have highest costeffectiveness and the cost of sediment load control in this type of dams is very high.4 Discussion ConclusionsThis result indicates that the choice of right type of check dams in the management plans will have a significant impact on the efficiency of cost of sediment load control. Also these results show that watershed management approach in Iran needs to change its attitude. In fact, if it is necessary to control the sediment load on the stream, the choice of a less number of check dams with optimal height and type, will load better results than choosing a large number of small check dams.