بررسی اثر متقابل رودخانه‌ها و تپه‌های ماسه‌ای در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران

فرآیندهای رودخانه ای و بادی از عوامل مهم تغییر مورفولوژی در سطح زمین است. هنگامی‌که رودخانه‌ها و تپه‌های ماسه ای باهم برخورد می‌کنند، اثر انتقال رسوب بین دو سیستم می‌تواند به تغییر در یک یا هر دو سیستم منجر شود. با توجه به اینکه سطح گسترده ای از ایران تحت تاثیر فرسایش بادی و رودخانه ای است، بررسی اثر متقابل این دو فرآیند در راستای اهداف مدیریت یکپارچه ی سیستم های رودخانه ای و بادی بسیار پر اهمیت است. روش اجرای این تحقیق، توصیفی تحلیلی است. در این پژوهش برای اولین بار در کشور، 304 سایت که در آنها رودخانه‌ها و تپه‌های ماسه‌ای با هم تلاقی دارند، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، شناسایی و تجزیه‌ و تحلیل شد. در هر سایت ویژگی‌های کلیدی مانند جهت رودخانه، جهت انتقال ماسه، زاویه ی تلاقی رودخانه ای بادی، نوع تپه‌های ماسه ای و الگوی کانال رودخانه، مشخص و روابط بین هر یک از عوامل بررسی شد. براساس این داده‌ها، شش نوع مختلف از اثرات متقابل طبقه بندی می شود که تغییرات بین سیستم‌های رودخانه‌ای و بادی را منعکس می کند. نتایج تحقیق نشان داد که بین نوع زاویه ی برخورد و نوع تپه ماسه ای، زاویه ی برخورد و نوع اثر متقابل، و الگوی کانال و نوع اثر متقابل، ارتباط معنی‌داری وجود دارد. این روابط نشان داد که الگوی کانال‌های رودخانه‌ای فعال، بیشترین مکان هایی هستند که سیستم های رودخانه ای یا بادی بر یکدیگر غالب می شوند، اما تعادل بین آنها پایدار نیست. همچنین بین تپه های ماسه ای و الگوهای کانال هیچ ارتباطی وجود نداشت. با این وجود، تحقیقات بیشتری در کشور لازم است تا چگونگی تاثیر فرآیندهای رودخانه ای و بادی را بر همدیگر و تغییرات ژئومورفولوژیک ناشی از آنها بررسی کند.