بررسی تاثیر کاربری اراضی، شیب دامنه و خصوصیات خاک بر مقدار رسوب تولیدی با استفاده از باران‌ساز مصنوعی در بخشی از حوزه‌ی آبخیز کرخه (استان لرستان)

پژوهش حاضر به منظور بررسی نوع کاربری اراضی و اثر طبقات شیب بر رسوب تولید شده، با استفاده از شبیه ساز باران در حوزه ی آبخیز کاکاشرف از سرشاخه های حوضه ی آبخیز کرخه در استان لرستان انجام گرفت. دستگاه شبیه ساز باران مورد استفاده، از نوع باران ساز غیر فشاری از جنس پلکسی گلاس بود. واحد های کاری نیز بر اساس نقشه ی کاربری اراضی و توپوگرافی منطقه انتخاب شد. بر این اساس، در شش واحد کاری (زیرحوضه) با سه نوع کاربری جنگل، مرتع و زراعت و در سه طبقه شیب 10، 20 و 30 درصد و در طی 93 مورد، آزمایش شبیه ساز باران با شدت بارش موثر بر فرسایش با ویژگی حداکثر شدت بارندگی ده ساله با تداوم 30 دقیقه ای برابر 36 میلی متر در ساعت، ایجاد و مقدار رسوب اندازه گیری شد. حداکثر شدت بارندگی ده ساله با تداوم 30 دقیقه ای درحوزه ی آبخیر مورد مطالعه 36 میلی متر بود و برای تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار sas استفاده شد. با توجه به نتایج به دست آمده، میانگین مقدار رسوب در طبقات شیب 10، 20 و 30 درصد به ترتیب برابر 7.49، 23.41 و 61.06 گرم و میانگین رسوب در سه کاربری جنگل، مرتع و زراعت به ترتیب 46.07، 30.88 و 15.02 گرم در واحد سطح پلات دستگاه باران ساز برابر 1 متر مربع برآورد شد. بنابراین، در شیب30 درصد و کاربری جنگل بیشترین مقدار رسوب تولید شد که علت آن از یک سو به وزن پایین تر خاک های جنگل مرتبط است و از سوی دیگر، به تخریب خاکدانه ها در اثر بهره برداری بیش حد. نتایج تجزیه ی واریانس نشان داد که بین کاربری های مختلف تحت بررسی در زیر حوضه های مختلف، از نظر رسوب تولید شده تفاوت معنی دار در سطح پنج درصد وجود داشت. همچنین اثر متقابل زیر حوضه × نوع کاربری اراضی از نظر مقدار رسوب، در سطح یک درصد معنی دار بود. نتایج مقایسه ی میانگین آزمون دانکن نشان داد که بین مقدار رسوب و طبقات شیب و بین سه کاربری جنگل، مرتع و زراعت از نظر مقدار رسوب تفاوت معنی دار در سطح یک درصد وجود داشت و با افزایش شیب از 10 به 30 درصد، مقدار رسوب تولید شده افزایش یافت. نتایج ماتریس همبستگی نشان داد که بین پارامتر های خاک و مقدار رسوب همبستگی معنی دار وجود ندارد.