دومینو در ژئومورفولوژی (مطالعه موردی: حوضه آبریز قزل‌اوزن)

اجزای طبیعت به‌صورت زنجیره‌ای به‌هم‌پیوسته در ارتباط با یکدیگر قرار می‌گیرند؛ به‌گونه‌ای که نمی‌توان تاثیر هریک از اجزاء را نادیده گرفت. از سوی دیگر، این اجزاء و حلقه‌ها نوعی استقلال و همگرایی داخلی دارند؛ به‌گونه‌ای که در دیدگاهی دیگر می‌توان برای هریک از آنها استقلال و هویتی مستقل تصور کرد. تلاش محققان در معرفت‌شناسی علمی برای نظم بخشیدن به رخدادها، بیشتر بدان علت صورت گرفته است که تب پیش‌بینی بشر در حدوث وقایع و رفتارها را فرونشاند. این تلاش‌ها اگرچه در بسیاری از موارد نتیجه‌بخش بوده است، وقوع همه ی رخدادها و رفتارها تابع نظم علمی نیست. در بررسی روند دومینویی حوضه ی آبریز قزل‌اوزن آنچه بیش از همه اهمیت دارد، نگاه سیستمی به لندفرم‌هایی است که در بازدیدهای مکرر میدانی حاصل شد. برای نگارش آن از dem مستخرج از سایت usgs و نقشه‌های توپوگرافی 1:50000، زمین‌شناسی 1:100000 و 1:250000 استفاده شد. لایه‌هایی همچون آبراهه‌ها، لیتولوژی و گسل رقومی شد. با استفاده از نرم‌افزار global mapper بر روی dem منطقه ی موردمطالعه، پروفیل‌های متعددی در اطراف ژئونرون ها ترسیم شد تا مقدار اختلاف ارتفاع و پایین افتادگی مناطق برآورد و تراس‌های باقی‌مانده از تخلیه ی هر ژئونرونی بررسی شود. دومینوی قزل‌اوزن بیشتر بر تغییرات سطح اساس تاکید دارد. دومینوی تغییرات سطح اساس به دو صورت درون حوضه‌ای و برون حوضه‌ای اتفاق افتاده است. انرژی انتشاریافته از سوی تغییرات سطح اساس، از بالاترین رتبه ی آبراهه‌ای یک حوضه مانند سلسله و مهره‌های دومینو تا سرشاخه‌ها و آبراهه‌های رتبه یک انتقال داده می‌شود. نمونه ی چنین واکنشی، تسلط فرسایش قهقرایی در حوضه است. اسارت‌ها و انحراف انگوران چای، حسن‌آباد یاسوکند، یول کشتی، سجاس‌رود مربوط به تغییرات سطح اساس ژئونرون بیجار و در مهرآباد و قلعه‌چای از اثرپذیری دومینویی ژئونرون زنجان است. وضعیت انتقال انرژی، به پارامترهایی از جمله لیتولوژی، تکتونیک، مدت و شدت بستگی دارد.