ارتباط بین ویژگی‌های ژئومورفیک با رسوب آبخیز (مطالعه موردی: زیرحوضه‌های منتخب خراسان رضوی)

فرسایش خاک یک فرایند ژئومورفیک غالب است که امنیت غذایی را در بخش­های وسیعی از کره­ی زمین تهدید می­کند. ویژگی­های ژئومورفیک حوضه در هیدرولوژی، فرسایش خاک و تولید رسوب نقش مهمی دارد و می­تواند شاخصی از وضعیت فرسایش و رسوب­گذاری حوضه باشد. این تحقیق با هدف استفاده از قابلیت­های سیستم اطلاعات جغرافیایی برای استخراج خصوصیات ژئومورفیک حوضه و بررسی ارتباط آن با رسوب حوضه در 22 زیرحوضه در استان خراسان رضوی اجرا شد. بدین منظور بار رسوب سالانه با استفاده از منحنی سنجه رسوب محاسبه شد. به منظور استخراج خصوصیات فیزیوگرافی و ژئومورفیک زیرحوضه­ها، از مدل رقومی ارتفاع با دقت مکانی 30 متر استفاده و 30 ویژگی ژئومورفیک برای هر زیرحوضه محاسبه شد. به منظور تعیین ارتباط بین خصوصیات ژئومورفیک با رسوب هر زیرحوضه، از تحلیل رگرسیون چند متغیره گام به گام استفاده شد. نتیجه­ی بررسی ارتباط بین خصوصیات ژئومورفیک با رسوب زیرحوضه­ها نشان داد که مقدار رسوب تولیدی با ضریب فرم حوضه و متوسط بارندگی سالانه، همبستگی مثبت داشته و در سطح 5 درصد معنی­دار بوده­است. همچنین پارامتر­های مربوط به شکل حوضه شامل ضریب فرم حوضه، کشیدگی و شاخص شکل به ترتیب با ضریب همبستگی 76.8، 76.5 و 72 درصد در کنار بارندگی سالانه با ضریب 73.9 درصد، بیشترین همبستگی را با مقدار رسوب حوضه­ها داشته­اند. در مجموع، با توسعه­ی قابلیت­های سامانه­ی اطلاعات جغرافیایی در استخراج پارامترهای مختلف فیزیوگرافی و ژئومورفیک حوضه، امکان ارائه­ی روابط منطقه­ای برای پیش­بینی رسوب وجود دارد که می­تواند در برنامه­های کنترل رسوب و آبخیزداری استفاده شود.