بررسی عوامل موثر بر فرسایش آبی در رسوبات مارنی سازندهای میشان و آغاجاری در باختر بندرعباس

شناخت شاخص های موثر بر فرسایش پذیری مارن ها و طبقه بندی آن ها، در اصلاح و بهبود کاربری این اراضی و کاهش فرسایش و رسوب زایی اهمیت فراوان دارد، از این رو در این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر فرسایش آبی در اراضی مارنی دو سازند میشان و آغاجاری در باختر بندرعباس پرداخته شده است. برای این منظور، ابتدا با توجّه به نقشه های سنگ شناسی، شیب عمومی و کاربری اراضی، نقاط نمونه برداری تعیین و با استفاده از دستگاه شبیه ساز باران قابل حمل نوع کامفورست در صحرا، وضعیت تولید روانآب و رسوب واحدهای مارنی مورد بررسی قرار گرفت. 18 آزمایش باران ساز در شدّت 6/74 میلی متر در دقیقه بارش بر روی محل های نمونه برداری با در نظر گرفتن حداقل 3 تکرار در دو واحد مارنی میشان و آغاجاری در باختر بندرعباس در شیب های 10 و 20 درجه در دو نوع فرسایش سطحی و خندقی، انجام شد و 18 نمونه ی روانآب و رسوب برداشت گردید. 18 نمونه ی خاک سطحی در محل پلات باران ساز نیز جهت آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی برداشت شد که همگی مورد آنالیز دانه بندی نیز قرار گرفتند. خصوصیات شیمیایی شامل پارامترهای هدایت الکتریکی (ec)، درجه ی اسیدیته (ph)، ماده ی آلی (oc)، کاتیون ها و آنیون های محلول، نسبت جذب سدیم (sar)، آهک، گچ و ظرفیت تبادل کاتیونی (cec) است. حدود آتربرگ 6 نمونه از خاک های مارنی هم اندازه گیری شد. پس از انجام آزمایشات مشخص شد در دو سازند میشان و آغاجاری، مقدار گل در فرسایش سطحی نسبت به فرسایش خندقی بسیار بیشتر است. از فرسایش سطحی به خندقی و تونلی شدّت فرسایش و میزان تولید رسوب بالاتر می رود. در فرسایش سطحی، مارن میشان نسبت به مارن آغاجاری دارای رس و سیلت بیشتری می باشد و لذا مقاومت بیشتری در برابر فرسایش و انتقال رسوب نشان می دهد. در اراضی این منطقه ، فرسایش پذیری ذاتی در مارن های سازند میشان و آغاجاری به ترتیب 2/76 و 5/27 برابر حد مجاز فرسایش در حال وقوع است. در این تحقیق برای اولین بار شاخص نسبت مقدار ماسه به مجموع سیلت و رس به عنوان معیار شاخص فیزیکی برای تفکیک دو شکل فرسایش سطحی و خندقی از یکدیگر ارائه شد. مارن های با فرسایش خندقی نسبت به انواع با فرسایش سطحی، دارای مقادیر بالای این شاخص هستند. در ضمن بررسی استعداد روانگرایی نمونه ها مشخص کرد که در نمونه های با استعداد روانگرایی، شکل فرسایش خندقی توسعه دارد.