بررسی روابط مبدا و مقصد در گندم بهاره تحت شرایط تنش خشکی انتهای فصل رشد

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی نحوه ارتباط بین منبع و مخزن در گیاه گندم و تاثیر محدودیت هر یک از آن‌ها بر عملکرد دانه تحت شرایط مطلوب و نیز تنش کم‌آبی اجرا گردید.روش پژوهش: پژوهش در سال زراعی 1398-1397 به‌صورت کرت های خردشده در قالب بلوک کامل تصادفی در سه تکرار، در مرکز تحقیقات کشاورزی استان تهران اجرا شد. عامل اصلی، خشکی در سه سطح آبیاری مطلوب (50 میلی‌متر تبخیر از تشتک معادل 8250 مترمکعب)، تنش متوسط (80 میلی‌متر تبخیر از تشتک معادل 5130 مترمکعب) و تنش شدید (110 میلی‌متر تبخیر از تشتک معادل 4100 مترمکعب) و عامل فرعی محدودیت مبدا و مقصد در چهار سطح بدون محدودیت، حذف برگ‌های نیمه بالایی، حذف برگ‌های نیمه پایینی و حذف نیمی از طول سنبله بود.یافته‌ها: تنش کم‌آبیاری سبب کاهش 23.4 درصد و 32.1 درصد عملکرد به‌ترتیب برای تنش خفیف و شدید شد. خشکی سبب افزایش معنی دار غلظت پرولین شد. پروتئین دانه در شرایط تنش شدید به بالاترین حد خود و میانگین 12.3 درصد رسید. خشکی غلظت کلروفیل a وb را کاهش داد. اثر تیمار محدودیت مبدا یا مقصد بر کلیه صفات به‌جز محتوای نسبی آب برگ و غلظت کلروفیل b معنی دار بود. حذف برگ‌های نیمه پایینی سبب کاهش عملکرد به میزان 10.3 درصد و برای حذف برگ‌های نیمه بالایی بوته بیش‌تر و معادل 18.3 درصد بود. بیش‌ترین تاثیر منفی بر عملکرد دانه با حذف نیمی از طول سنبله ها و به میزان 34.2 درصد اتفاق افتاد.نتیجه‌گیری: در انتخاب ارقام پر محصول گندم انتخاب براساس سنبله‌های بلندتر (مقاصد بزرگ‌تر) و دوام بیش‌تر سطح برگ‌های بالایی باید مدنظر قرار گیرد.

evaluation of source and sink relationships in spring wheat under end-of-season water stress condition

objective: this study was carried out in order to evaluate the source and sink relationship in spring wheat and the limiting effect of each on grain yield under optimal and water stress conditions.methods: the experiment was conducted as a split-plot layout in the form of a randomized complete block design with three replications in the varamin agricultural research center in 2018-2019. the main factor was the water stress treatment at three levels: optimal irrigation (50 mm from the evaporation pan, equivalent to 8250 m3), medium stress (80 mm evaporation from the pan equivalent, to 5130 m3) and severe stress (110 mm evaporation from the pan, equivalent to 4100 m3); and the sub-factor included source and sink constraints in four levels: without restriction, removal of upper half leaves, removal of lower half leaves, and removal of half of spike length.results: irrigation stress reduced grain yield by 23.4% and 32.1% for mild and severe stress levels, respectively. it also caused a significant increase in proline content. the percentage of grain protein increased to its highest level and an average of 12.3% under severe stress. water deficit reduced the chlorophyll a and b concentrations. the effect of source or sink restriction treatment was significant on all traits except for the relative leaf water content and chlorophyll b concentration. removal of lower half leaves caused a significant reduction in grain yield by 10.3% and the decrease was greater for the removal of upper half leaves and was equal to 18.3%. the most negative effect on yield occurred with the removal of half the length of the emerging spikes and was 34.2%.conclusion: in the selection of high-yielding wheat cultivars, longer spikes and longer durability of the area of the upper leaves should be considered.