تاثیر باکتری‌های محرک رشد بر صفات بیوشیمیایی و عملکرد دو رقم گندم دوروم تحت شرایط دیم و آبیاری تکمیلی

هدف: با توجه به چالش‌های کمبود آب و نیاز به شیوه‌های کشاورزی پایدار، این مطالعه به‌منظور بررسی اثر باکتری‌های محرک رشد بر صفات فیزیولوژیکی گندم دوروم در سال زراعی 95-1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام اجرا گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد.روش پژوهش: فاکتورهای آزمایش شامل باکتری‌های محرک رشد در سه سطح (آزوسپیریلوم برازیلیس azospirillum brasilense، ازتوباکتر کروکوکوم azotobacter chroococcum و عدم تلقیح)، آبیاری در دو سطح (آبیاری تکمیلی و دیم) و دو رقم گندم دوروم (ساجی و دهدشت) بود. یافته‌ها: آبیاری تکمیلی غلظت کلروفیل b و کل را به‌ترتیب به‌میزان 47/13 و 45/15 درصد نسبت به شرایط دیم افزایش داد. آزوسپیریلوم و ازتوباکتر غلظت کاروتنوییدها به‌ترتیب 27 و 66/18 درصد نسبت به شاهد افزایش دادند. هم‌چنین غلظت کاروتنویید در رقم ساجی 42/21 درصد بیش‌تر از رقم دهدشت بود. کم‌ترین غلظت آنتوسیانین از دو رقم ساجی و دهدشت در شرایط آبیاری (0055/0 و 0042/0 میلی‌مولار بر گرم وزن تر) و بدون تلقیح باکتری حاصل گردید. رقم دهدشت بیش‌ترین شاخص سطح برگ (6)، در مقایسه با رقم ساجی دارا بود. کاهش 60/16 درصدی محتوای نسبی آب برگ در مرحله زایشی گیاه تحت شرایط دیم مشاهده گردید. در بین دو رقم کشت‌شده، رقم دهدشت دارای محتوای نسبی آب برگ (03/55 درصد) بیش‌تری بود. بیش‌ترین مقدار نشت یونی در شرایط دیم (99/85 درصد) حاصل شد. باکتری آزوسپیریلوم و ازتوباکتر باعث کاهش نشت یونی به‌ترتیب 47/19 و 80/17 درصد نسبت شاهد شدند. فعالیت آنزیم کاتالاز تحت شرایط دیم افزایش یافت. فعالیت آنزیم کاتالاز در رقم دهدشت 15 درصد بیش‌تر از رقم ساجی بود. باکتری‌های محرک رشد سبب افزایش شاخص سطح برگ، کلروفیل کل، a، b و فعالیت آنزیم کاتالاز گردید. تلقیح بذرها با باکتری آزوسپیریلوم باعث افزایش فعالیت آنزیم پراکسیداز گردید و در بین دو رقم مایه‌زنی‌شده رقم دهدشت (60/27 میکرو ‌مول بر گرم وزن تر برگ) از فعالیت آنزیمی بیش‌تری برخوردار بود. بیش‌ترین عملکرد دانه (2923 کیلوگرم در هکتار) ارقام گندم دوروم در شرایط آبیاری تکمیلی و تلقیح با باکتری‌های محرک رشد حاصل گردید.نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست‌آمده نشان‌دهنده تاثیر مثبت باکتری‌های محرک رشد در شرایط آبیاری تکمیلی بر ارقام رایج منطقه ایلام می‌باشد.

impact of plant growth-promoting rhizobacteria on biochemical and yield traits of two durum wheat cultivars under rainfed and supplementary irrigation conditions

objective: given the challenges of water scarcity and the need for sustainable agricultural practices, this study was conducted to evaluate the impact of plant growth-promoting bacteria on the physiological traits of durum wheat at the research farm of ilam university during the 2016-2017 growing season. the experiment was carried out as a factorial based on a randomized complete block design with three replications.methods: the factors comprised three levels of plant growth-promoting rhizobacteria (azospirillum brasilense, azotobacter chroococcum and non-inoculated), irrigation in two levels (supplementary irrigation and rainfed), and two durum wheat cultivars (saji and dehdasht).results: supplemental irrigation significantly increased chlorophyll b and total chlorophyll content by 13.47% and 15.45% compared to rainfed conditions, respectively. azospirillum and azotobacter increased carotenoid concentration by 27% and 18.66% compared to the control, respectively. moreover, the carotenoid concentration in the saji cultivar was 21.42% higher than in the dehdasht cultivar. the lowest anthocyanin concentration was observed in both saji and dehdasht cultivars under irrigated conditions (0.0055 and 0.0042 mmol g-1 fresh weight, respectively) and without bacterial inoculation. the dehdasht cultivar had the highest leaf area index (6) compared to the saji cultivar. a 16.60% decrease in the relative water content of leaves was observed at the reproductive stage under rainfed conditions. among the two cultivars, the dehdasht cultivar had a higher relative water content (55.03%). the highest ion leakage was observed under rainfed conditions (85.99%). azospirillum and azotobacter bacteria reduced ion leakage by 19.47% and 17.80% compared to the control, respectively. catalase activity increased under rainfed conditions. catalase activity was 15% higher in the dehdasht cultivar than in the saji cultivar. plant growth promoting bacteria increased leaf area index, total chlorophyll, chlorophyll a, chlorophyll b, and catalase activity. seed inoculation with azospirillum bacteria increased peroxidase activity, and among the two inoculated cultivars, the dehdasht cultivar had higher enzyme activity (27.60 μmol g-1 fresh weight of leaf). the highest grain yield (2923 kg ha-1) of durum wheat cultivars was obtained under supplemental irrigation conditions and inoculation with plant growth promoting bacteria.conclusion: the obtained results demonstrated the positive effect of growth promoting bacteria on common cultivars of the ilam area under supplementary irrigation