تغییرات صفات زراعی گندم‌های آزادشده فلات ایران طی نیم قرن گذشته

هدف: هدف از انجام این آزمایش مطالعه روند تغییرات عملکرد و صفات مرتبط با آن در گندم‌های آزادشده در ایران طی سال های 1347 تا 1395بود.روش پژوهش: این آزمایش با 16رقم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مجتمع آموزش‌عالی شیروان در خراسان شمالی طی سال های زراعی 98-1397 و 99-1398 اجرا شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که ارقام آزادشده، اختلاف معنی‌داری از نظر تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، طول سنبله، عملکرد بیولوژیک و درصد گلوتن ندارند، اما عملکرد دانه، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و درصد پروتئین، به‌ترتیب 84/61، 54/63، 37/62 و 4/14 درصد طی 48 سال گذشته بهبود یافته‌اند. هم‌چنین اصلاح گندم به سمت تک‌پنجه‌ای‌شدن پیش رفته است.  تجزیه های چندمتغیره نشان داد که ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، تعداد پنجه بارور در مترمربع و شاخص برداشت بیش از 96 درصد تغییرات عملکرد را توجیه می‌کنند و صفت شاخص برداشت و تعداد پنجه بارور به‌ترتیب به‌عنوان مهم‌ترین صفات موثر در افزایش و کاهش عملکرد دانه در گندم‌های ایرانی هستند.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج تجزیه علیت می‌توان نتیجه گرفت که انتخاب برای عملکرد دانه، براساس سایر صفات و بدون در نظر گرفتن روابط بین آن‌ها، ممکن است نتایج دقیقی ارائه ندهد و لازم است در برنامه‌های به‌نژادی، برای افزایش کارایی انتخاب از نقش روابط بین صفات درک صحیحی به‌دست آید.

changes in the agronomic traits of released wheat cultivars in the iranian plateau, during the last half-century

objective: the purpose of this experiment was to study the trend of yield fluctuations and related traits in released wheat cultivars in iran from 1968 to 2016.methods: this experiment was conducted with 16 wheat cultivars based on a randomized complete block design with three replications at shirvan higher education complex in north khorasan during the 2018-2019 and 2019-2020 growing seasons.results: the findings indicated that the iranian cultivars released do not have significant differences in terms of the number of seeds per spike, plant height, spike length, biological yield and gluten percentage, but grain yield, harvest index, 1000-seeds weight and protein percentage have improved by 61.84, 63.54, 62.37 and 14.4%, respectively, during the last 48 years. additionally, wheat breeding in iran has progressed towards single-spike formation. path analysis showed that the plant height, biological yield, number of fertile tillers/m2 and harvest index explain more than 96% of yield changes and that traits such as the harvest index and number of fertile tillers are considered the most important traits in increasing and decreasing grain yield in iranian wheat.conclusion: according to the results of the causality analysis, it can be concluded that the selection for grain yield, based on other traits and without considering the relationships between them, may not provide accurate results. it is necessary to obtain a correct understanding of the role of the relationships between traits in breeding programs to increase selection efficiency.