وضعیت معاملات شخص مست در مراتب مختلف مستی؛ سامان‌دهی نظریۀ عدم‌نفوذ برخی معاملات شخص مست

یکی از شرایط اساسی صحت قراردادها «قصد» و «رضای» طرفین است. فقدان این دو به بطلان یا عدم‌نفوذ قرارداد منجر می‎شود. مادۀ 195 قانون مدنی معامله در حال مستی را به‎علت فقدان قصد باطل می‎داند. باتوجه‌به مفهوم مخالف ماده، معاملات شخص مست یا به‌‎علت فقدان قصد باطل شناخته شده و یا به‌علت عدم‌زوال قصد صحیح تلقی شده است. مشهور فقها و حقوق‎دانان نیز همین دیدگاه را در خصوص معاملات شخص مست دارند. این در حالی است که ازنظرِ پزشکی، مستی دارای مراتبی است که حکم به صحت و بطلان نمی‎تواند معاملات واقع‌شده در همۀ مراتب را پوشش دهد. گاه مستی باعث زوال قصد و رضا می‌شود، گاه به هیچ‌یک از قصد و رضا خلل وارد نمی‎کند و گاه شخص مست دارای قصد است اما رضای وی مخدوش است. در خصوص مورد اخیر، سوالِ قابل طرح این است که وضعیت معامله شخص مست چگونه است؟ از طرفی وی دارای قصد است و معامله‌اش را نمی‎توان باطل دانست و از طرف دیگر رضای وی مخدوش است و نمی‎توان حکم به صحت معامله‌اش کرد. در این مقاله با روش تحلیلی‌توصیفی ضمن بررسی انواع مستی و تاثیر آن در قصد و رضا، با بهره‎گیری از مبانی فقهی و تطبیق بر موازین حقوقی این نتیجه به دست آمد که وضعیت حقوقی مطلوب برای معاملات شخص مست در مرتبه‌ای که شخص دارای قصد است اما رضایش مخدوش است، عدم‌نفوذ است.

the status of transactions by an intoxicated person in different levels of intoxication: organizing the theory of non-bindingness of certain transactions of the intoxicated individual

one of the fundamental conditions for the validity of contracts is the “intent” and “consent” of both parties. the absence of these elements results in the invalidity or non-affectivity of the contract. article 195 of the civil code considers a transaction concluded in the state of intoxication to be null, due to the absence of intention. considering the counter-concept of this article, transactions by an intoxicated person are either recognized as void due to the absence of intention, or considered valid if intention remains unaffected. the majority of jurists and legal scholars share the same view regarding transactions conducted by an intoxicated individual. however, from a medical standpoint, intoxication has several degrees, and a blanket ruling on the validity or nullity of transactions cannot address all the levels of intoxication properly. intoxication can lead to the loss of both intention and consent in some cases, or keep both unaffected at other times. sometimes the individual remains capable of intention but their consent is impaired. in this latter case, a key question arises: what is the status of a transaction conducted by an intoxicated individual? on one hand, the person possesses intention, so the transaction cannot be considered void. on the other hand, however, the individual’s consent is impaired, making it impossible to affirm the validity of the transaction. the present study applies the analytical-descriptive approach and examines the various levels of intoxication and their impact on intention and consent. by drawing upon jurisprudential principles and aligning them with legal standards, it is concluded that the ideal legal status for transactions made by an intoxicated person, where the individual has intention but their consent is impaired, is non-affected.