حکم فقهی زکات پول براساس رهیافت تجمیع ظنون

زکات در منابع اسلامی از واجبات مهم و قرین نماز معرفی شده است. در مقالهٔ حاضر، در امتداد نهادسازی برای اقتصاد اسلامی، زکات پول در بستر فقه با نگاه تاریخی و اقتصادی بررسی شده است. از منظر تاریخی، وجود ثمنِ اعتباری در صدر اسلام ثابت نیست و از دیدگاه اقتصادی، پول به‌عنوان مالی که ارزش مبادله‌ای دارد، پذیرفته شده است. ازنظر فقهی، بر الغای خصوصیت از روایاتِ وجوب زکات درهم و دینار اشکالاتی وارد است و فقط وجوبِ زکات پولِ کالایی ثابت می‌شود و وجوب زکات پولِ اعتباری از روایات زکات درهم و دینار و روایات مشابه به‌صورت مستقل به دست نمی‌آید. در این پژوهش که به‌روش توصیفی‌تحلیلی انجام گرفته، باتوجه‌به ظنون ایجادشده از روایاتِ دالِّ بر اثبات زکات پول، رهیافت تجمیع ظنون به‌عنوان روش درخورِ اطمینانی برای اثبات زکات پول پیشنهاد شده است.

the jurisprudential ruling on zakāt for money based on the approach of “tajmīʿ-i ẓunūn” (aggregating probabilities)

islamic sources introduce zakāt as one of the most important obligatory tasks, on a par with the common prayer (namāz). the present study attempts explore zakāt on money both from historical and economical perspectives, within the framework of institutionalizing for islamic economics. from a historical point of view, money do es not have an established nominal value (saman-i iʿtibārī) in early islamic period. from an economical viewpoint, money is accepted as an asset with exchange value. from a jurisprudential point of view, however, some objections are made to the nullifying of the specific characteristics from narrations about the obligatory nature of zakāt on dirhams and dīnārs. from this viewpoint, only the obligation of zakāt on commodity money is proven, but the obligation of zakāt on nominal money cannot be derived from similar narrations on dirham and dīnār independently. the present study employs the descriptive-analytical method and considering the probabilities generated from narrations on proving zakāt money, recommends the approach of “tajmi’ zunun” as a reliable method for proving zakāt money.