گسترۀ ترک استفصال در استنباطات فقهی

از موارد دخیل در الغای خصوصیت، قاعدۀ ترک استفصال است که مفید تعدی حکم از مورد سوالِ راوی است. در برخی از احادیث، سوال راوی مجمل است و این قابلیت وجود دارد که عقل از اجمال سوال و ترک استفصال معصوم، عمومیت حکم را استنباط کند. در کتب اصولیِ متقدمان، به برخی از زوایای قاعده اشاره شده است. برای تعیین گسترۀ ترک استفصال در استنباطات فقهی لازم است تحلیل درستی از این قاعده صورت پذیرد و ارکان و مجاری و نحوۀ استنباط عموم و مقدار دلالت آن بررسی شود. از پیگیری این موضوع در منابع فقهی و اصولی به‌روش توصیفی و تحلیلی این نتایج به دست آمده است: اولاً، ارکان ترک استفصال عبارت‌اند از: سبقت سوال راوی، امکان عمومیت جواب و وجود احتمال در سوال؛ ثانیاً، ترک استفصال بیشتر در احادیث اِفتایی جریان دارد و استقلال و عدم‌استقلال جواب معصوم، تاثیری در استنباط عموم از ترک استفصال ندارد؛ ثالثاً، غرض سائل و عدم‌تساوی محتملات سوال، نقش تعیین‌کننده‌ای در قلمروِ عموم ترک استفصال دارد. سرانجام اینکه عموم ترک استفصال، استنباطی و ضعیف است. دلیلی وجود ندارد که استفصال معصوم مفید انحصار و اختصاص حکم باشد.

the scope of omission of specification (tark-i ʾistisfṣāl) in jurisprudential inferences

one of the factors involved in the abolishing of property is the principle of tark-i ʾistisfṣāl, which helps the generalizing of the verdict beyond the specific matter questioned by the narrator. in some ḥadīths, the narrator’s question is general and it is possible to logically infer the generality of the verdict based on the generality of the question and by omitting the specifications of the maʿṣūm (infallible). some aspects of the principle have been mentioned in the foundational (usūlī) books of early juriconsults. in order to determine the scope of tark-i ʾistisfṣāl, a proper analysis of the principle is needed. similarly, the components, channels, methods of inferring used by the general public, and the principle’s scope of application should be analyzed. pursuing this topic in jurisprudential and foundational (usūlī) sources by employing the descriptive-analytical method has revealed the following results: first, the components of tark-i ʾistisfṣāl consist of the antecedence of the narrator’s question, the possibility of generalization for the answer, and the existence of probability in the question. second, tark-i ʾistisfṣāl is more prevalent in ʾiftāyī (precautionary) ḥadīths, and the independence or lack of independence of the maʿṣūm (infallible)’s answer does not influence the general application of the principle. third, the questioner’s intention and the inequality of probabilities plays a determining role in the scope of generality in tark-i ʾistisfṣāl. finally, the generality of tark-i ʾistisfṣāl is inferred and weak. the specificity of maʿṣūm (infallible) is does not necessarily help the exclusiveness or specificity of the verdict.