تحلیل اضطراب در متن احادیث فقهی از نگاه صاحب‌جواهر

احادیث فقهی که گنجینهٔ کلام الهی است، دچار آسیب‌های گوناگونی ازجمله اضطراب متن شده است. صاحب‌جواهر از جمله فقیهانی است که به این دست احادیث توجه ویژه داشته است. برای شناخت رویکرد صاحب‌جواهر به امسئله، یافتن پاسخ وی به این پرسش‌ها ضروری است: اصل بر اضطرابِ متن حدیث فقهی است یا عدمش؟ عوامل اضطراب متن حدیث، مراحل بررسی، پیامد‌ها و کاربرد‌ها و مرجّحات یک گزارش در روایت مضطرب کدام‌اند؟نوشتار پیشِ رو با روش توصیفی‌تحلیلی به این نتایج رسیده است که اولاً، از منظر صاحب‌جواهر، اصل بر عدم اضطراب متن احادیث فقهی است. ثانیاً، دو عامل اصلیِ اضطراب، اشتباه راویان و نسخه‌نویسان است؛ ثالثاً، مواجههٔ صاحب‌جواهر با حدیث مضطرب در چهار مرحله صورت گرفته است: شناسایی اضطراب، فرق‌گذاشتن بین روایت مضطرب فی‌الجمله و بالجمله، ترجیح یکی از گزارش‌ها، اعراض یا احتمال تخییر بنا بر شمول روایات علاجیه؛ رابعاً، پیامد‌های اضطراب متن حدیث را می‌توان در سه عرصهٔ دلالت حدیث، حجیت آن در معارضه با دیگر ادله و تاثیرات آن بر فتوای فقیهان کاوید؛ سرانجام صاحب‌جواهر به چهارده مویّد برای ترجیح گزارشی از روایت مضطرب بر گزارش دیگر آن اشاره کرده که از جملهٔ آن‌ها اضبط‌بودن، شهرت و اجماع اعم از منقول و محصل، مخالفت با سیاق و خالی‌بودن کتب روایی یا نسخهٔ اصلی است.

analysis of difference between the narrated texts of the same jurisprudential hadith from the perspective of sahib javaher

jurisprudential hadiths, as a treasury of divine words, have suffered from various damages including difference between the narrated texts of the same hadith. sahib javaher is among those jurists who have paid special attention to such hadiths. in order to know sahib javaher’s approach to this issue, it is necessary to find his answers to the following questions: is there a principle under which there is difference between the narrated texts of the same jurisprudential hadith? what are the causes of difference in the narrated texts of the same hadith? what are the stages of the examination of a hadith narrated with different texts? what are the consequences and applications and reasons of preferring a report of a hadith with different narrated texts? the present paper, using a descriptiveanalytical method, has concluded that: first, from the viewpoint of sahib javaher, principally, the text of a jurisprudential hadith is unique. second, the mistake of narrators and scribes are two main causes of such a difference. third, sahib javaher has treated a hadith with different narrated texts in four stages: identification of difference between the narrated texts of the same hadith, differentiation between the different narrations of the same hadith, in the form of affirmative particular proposition and affirmative universal proposition, preferring one of the reports, abandonment or the probability of option in case of the application of the narrations related to the resolution of contradiction between proofs; fourth, the consequences of difference between the narrated texts of the same hadith may be studied in three fields i.e. the signification of hadith, its authority in case of its contradiction with other proofs and its effects on the jurists’ fatwas. finally, sahib javaher refers to fourteen supporting factors for preferring a report of the hadith with different narrated texts over other reports including being more accurate, fame and idjma (consensus) either narrated or acquired through comprehensive research, opposition to the context and not being mentioned in hadith books or the original version.