تحلیل فقهی دیۀ «جراحات نافذه»

در متون فقهی و به‌تبع آن در قانون مجازات اسلامی، جراحت نافذه به‌معنای فرورفتن وسیله‌ای نوک‌تیز در اعضایی مانند دست‌وپا معنا شده است. در تبصرۀ 1 این قانون آمده است که حکم مذکور در این ماده نسبت به اعضایی است که دیۀ آن عضو بیشتر از یک‌دهم دیۀ کامل باشد. در تبصرۀ 2 مادۀ 713 نیز آمده است که چنانچه شیئی از طرف دیگر دست‌وپا بیرون آید، دو دیۀ نافذه ثابت می‌شود. در این ماده و دو تبصرۀ آن، موارد نقدشدنی وجود دارد مانند: انحصار محل نافذه به دست‌وپا بدون تعیین مختصات آن، تعلق دیه به مرد و ارش به زن، تعیین دو دیه هنگام خروج شیء از طرف دیگر و از همه مهم‌تر، متعلق حکم به اعضایی که دیۀ آن بیشتر از یک‌دهم دیۀ کامل است و... . این پژوهش به‌روش تحلیلی‌توصیفی موارد مذکور را تحلیل و نقد و بررسی فقهی و حقوقی کرده و به این نتیجه رسیده است که مبنای تحقق جراحت نافذه در صورت نفوذ آلت جارحه در عضوی از اعضای بدن که دیۀ آن بیش از صد دینار باشد، از جهاتی محل اشکال است؛ ازجمله اینکه ممکن است دیۀ کامل عضوی اندکی بیشتر از صد دینار باشد، درنتیجه سوراخ‌کردن آن (نافذه) صد دینار می‌شود که منطقی و عقلایی و همگام با عدالت مالی موجود در بحث دیات نیست. افزون بر آن متفاهم از مذاق شریعت و تناسب بین حکم و موضوع، آن را مقبول نمی‌داند؛ لذا مبنای فقهایی که مورد نافذه را اعضای دارای دیۀ کامل یا حداقل نصف دیۀ کامل می‌دانند، منطقی‌تر و پذیرفتنی است که درنتیجه نافذۀ آن عضو، یک‌دهم دیۀ کامل، یعنی صد دینار است.

Jurisprudential Analysis of the Blood Money of “Penetrating Injuries”

In jurisprudential texts and consequently in the Islamic Penal Code, penetrating injury means the insertion of sharp instruments into organs such as limbs. Note 1 of article 713 of this Code states that the above said ruling applies to organs whose blood money exceeds onetenth of the full blood money. According to note 2 of article 713, in case the object protrudes from the other side of limbs, two penetrating blood monies are payable. In the above said article and its two notes, there are cases that can be criticized, such as restricting the body parts of penetrating injury to limbs without designating its coordinates, the blood money being payable to men and Arsh (monetary compensation for bodily injuries whose amount is not determined by law) being payable to women,  determining two blood monies in case the object protrudes from the other side of limbs, and most significantly, applying the ruling to organs whose blood money exceeds onetenth of full blood money, etc. This research, through a descriptiveanalytical method, has analyzed and examined the above said cases from jurisprudential and legal perspectives and concluded that the basis for realization of penetrating injury in case the wounding instrument penetrates an organ whose blood money exceeds hundred Dinars is controversial from certain aspects; for instance, the full blood money of an organ may be a little more than hundred Dinars, consequently, hundred dinars are payable in case it is pierced which is not reasonable and is inconsistent with financial justice existing in the Diyat field. Additionally, the understanding from the Sharia desire and the proportion between precept and its object does not accept it; accordingly, the jurisprudential basis that considers the organs with full blood money or with at least half of blood money as the object of penetrating injury is more reasonable and acceptable and accordingly, the amount payable for penetrating that organ is onetenth of the full blood money which equals hundred Dinars.