بررسی اعتباری‌بودن علم اصول فقه و تغییر در موضوع آن بر مبنای نظریۀ اعتباریات علامه طباطبایی

نظریۀ اعتباریات از ابتکارات علامه طباطبایی است. وی با طرح این نظریۀ، تاثیرات بسزایی را در علوم گوناگون به وجود ‌آورده و درهای جدیدی را گشوده است. علم اصول فقه نیز از این نظریه تاثیرات زیادی پذیرفته است. علامه طباطبایی اصول فقه را علمی اعتباری معرفی و تمایز در این علوم را برخلاف علوم حقیقی در غایت و هدف آن دانسته است. همچنین علامه، اصول فقه را علمی می‌داند که از قواعد تعیین‌شده نزد عقلا سخن می‌گوید که این نیز از نتایج نظریۀ اعتباریات است. هرچند این نظریه مسائل متعددی از اصول فقه را حل کرده ولی اشکالاتی نیز متوجه آن است؛ ازجمله اینکه در اعتباری‌بودن علم اصول، نحوۀ نام‌گذاری علوم، سیرۀ عقلا و اعتبار آن تردید وجود دارد. در مقالۀ پیش‌رو با روش تحلیلی‌توصیفی، این تغییر در موضوع علم اصول فقه، بیان و نقدهایی مطرح شده است.

Studying the Conventional Nature of Usul al-Fiqh and Change of its Subject-Matter based on Allame Tabatabaei’s Theory of Conventional Perceptions

Theory of conventional perceptions is one of the innovations by Allame Tbatabaei. By introducing this theory, he has significantly influenced various sciences and provided new opportunities. Science of Usul alFiqh has also been greatly affected by this theory. Allame Tabatabaei considers Usul alFiqh as a conventional science and believes that unlike real sciences, what distinguishes these sciences is their purpose. In addition, Allame considers Usul alFiqh as a science that speaks about the rules set by the wise, which is also a result of the theory of conventional perceptions. Although this theory has solved many problems of Usul alFiqh, it also has some drawbacks; for example, there is doubt about the conventional nature of Usul alFiqh, the appellation of sciences and the conduct of the wise and its validity. In the present paper, through a descriptiveanalytical method, this change in the subjectmatter of Usul alFiqh has been explained and some criticisms have been discussed.