نگرشی تحلیلی و انتقادی به مفهوم لوگوس از یونان باستان تا آبا کلیسا

مفهوم لوگوس(logos) پیش از مسیحیت به صورت انتزاعی در فلسفه یونان باستان و یهودیت (عهد عتیق و برخی آثار فیلون اسکندرانی) به چشم می‌خورد. در فلسفه یونان باستان حداقل تا زمان فلسفه افلاطونی میانه و مهم‌تر از آن تا دوره فلسفه نوافلاطونی لوگوس اصل اول محسوب می‌شود؛ یعنی همچنان که اشاره خواهد شد لوگوس در نزد هراکلیتوس و بعدها در نظر رواقیون اصل اول است و بدون اینکه واسطه کسی قرار گیرد مستقیماً با جهان ارتباط دارد. از طرف دیگر لوگوس در مسیحیت (مقدمه انجیل یوحنا) برای اولین بار با عیسی (ع) یکی گرفته شده است. بنابراین لوگوس در اینجا مثل فلسفه یونان باستان در معنای انتزاعی به کار نرفته بلکه متجسد شده است. در ابتدا چنین تصور می‌شود که علت تجسد لوگوس در مسیحیت سنگینی گناه بشر است، همچنان که پولس در رسالاتش به این مسیله اشاره کرده است. اما واقعیت امر این است که بعد از بررسی انجیل یوحنا و آثار آبا کلیسا معلوم می‌شود که علت تجسد لوگوس در مسیحیت در وهله اول نه به سبب سنگینی گناه که برای منکشف ساختن خداوند پدر است. بدین ترتیب می‌توان گفت مفهوم واسطه بودن لوگوس برای نخستین بار در مسیحیت و در تقابل با اندیشه‌های گنوسی مطرح شده است. البته مسیله سنگینی گناه را در پدیده تجسد منکر نیستیم ولی این مسیله در مسیحیت بعد از تفوق آرا پولس مطرح شده است.