موضوع علم اصول در سنجهٔ قاعدۀ منطقی «موضوع کل علم ما یبحث فیه عن عوارضه الذاتیه»

قاعدهٔ «موضوع کل علم ما یُبحث فیه عن عوارضه الذاتیه»، ازجمله قواعدی است که منطق‌دانان در منطق بیان کرده و در بحث موضوع علم و نیز عرض ذاتی با تفصیل بیشتری به آن پرداخته و آن را در سایر علوم، مانند فلسفه و طب و... به کار برده‌اند. سخن در این است که آیا این قاعده شامل همهٔ علوم، ازجمله علم اصول می‌شود؟ مسلّم این است که با پیشرفت و گستردگی علوم، شاخه‌هایی از دانش به وجود آمده که در گسترهٔ این قاعده گنجانده نمی‌شوند و در آن‌ها از مباحثی سخن گفته می‌شود که به تعبیر منطقی، از عوارض ذاتیِ موضوع آن علم خارج هستند. یکی از این علوم، علم اصول فقه است. علمای این علم در بحث موضوع آن، برحسب این قاعده دچار تشتت رای شده و نظریات متفاوتی از این قبیل ارائه داده‌اند: دادن وحدت مسائل به هدف آن، نفی عرض ذاتی‌بودن مسائل علم و قرائت جدیدی از عرض ذاتی. در این نوشتار به بیان منشا این تشتت آرا می‌پردازیم و معتقدیم که عدم‌التفات در گسترهٔ این قاعده و مباحث مربوط به این قاعده که منطق‌دانان بیان کرده‌اند، زحمت اصولیان در توجیه نظر خویش را مضاعف کرده است.

evaluating the subject of the principles of jurisprudence according to the logical rule the subject of every field of knowledge is that whose essential properties are discussed in that field

the rule &the subject of every field of knowledge is that whose essential properties are discussed in that field& is stated by logicians in logic and discussed in more detail in the discussion of the subject of a field of knowledge and its essential properties, and finally it is used in other fields, such as philosophy and medicine. the question is whether this rule embraces all fields, including the principles of jurisprudence. what is certain is that with the expansion of disciplines, there have emerged branches of knowledge that are not included in the scope of this rule because they discuss topics that are -logically speaking- beyond the essential properties of the subject of that branch. one of these disciplines is the principles of jurisprudence. according to this rule, the scholars of this filed hold mixed opinions in determining its subject and have presented different ideas such as: considering the unity of issues based on the unity of the goal, denying that the issues are the essential properties of the subject, and offering a new reading of the essential properties. in this article, we are going to explain the origin of this confusion of opinions and we argue that ignoring the scope of this rule and other discussions related to this rule in logic, has doubled the effort of the experts of the principles of jurisprudence in justifying their opinion.