دین؛ دوسویه ایمان و عمل: خوانش حیات دینی ویتگنشتاین متاخر

توصیف و روایت ویتگنشتاین از دین، ایمان و نحوه ارتباط آن با عمل یکی از رویکردهای مهم در فلسفه دین معاصر است که بسیاری از تحقیقات و پژوهش‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین، دیدگاه ویتگنشتاین در این خصوص درخور بررسی دقیق‌تر، ارزیابی مجدد، زمینه‌سازی و کاربرد آن در اجتماع است. روش جستار حاضر به صورت توصیفی و تحلیل محتوا است. در این مقاله حقیقت و ماهیت ایمان و تلازم آن با عمل بر اساس آثار متاخر ویتگنشتاین، ازجمله پژوهش‌های فلسفی، فرهنگ و ارزش و درس گفتارهایی درباره باور دینی توصیف و تحلیل‌شده است. از آثار و درس گفتارهای پراکنده دینی ویتگنشتاین استنباط می‌شود که او هم در نظر و هم در عمل دل‌مشغول رابطه ایمان و عمل بوده است، البته به روش خاص خود. نظریه کاربردی معنا که جان‌مایه و پایه اصلی تفکر متاخر او است به همین قصد و غایت بوده است. بدین ترتیب ویتگنشتاین با استفاده از اصطلاحات خاص خود، نظریه «کاربردی معنا» و استعاره «بازی‌های زبانی» و «صورت حیات» توضیح می‌دهد که دین نظام به هم پیوسته‌ای است از ایمان و عمل و نمی‌توان این دو را از هم تفکیک کرد و میانشان رابطه تلازم وجود دارد.

religion; the binary of belief and practice: a reading of the late wittgenstein’s religious life

wittgenstein’s narrative of religion, faith, and its relation to practice has led to one of the important approaches in the contemporary philosophy of religion, influencing many researches in the humanities and social sciences; thus, wittgenstein’s view in this regard deserves more careful consideration, reassessment, and preparation for application in society. the present research method is descriptive and a kind of content analysis. this article describes and analyzes the truth and nature of faith and its relation to practice based on wittgenstein’s later works, including philosophical investigations, culture and value, and lectures on religious belief. it is inferred from wittgenstein’s scattered works and lectures on religion that he was concerned both in thought and in practice with the relationship between faith and action, albeit in his own way. the use theory of meaning, which is the basis of his later thought, has been brought up for this purpose. using his own terms “use theory of meaning” and the metaphor of “language games” and “the form of life”, wittgenstein explains that religion is an interconnected system composed of faith and practice, and that the two are concomitant and cannot be separated.