استعاره‌های مفهومی مبتنی بر جهت دوری – نزدیکی در فلسفۀ ملاصدرا

بر اساس نظریۀ استعارۀ مفهومی، مفاهیم انتزاعی به‌واسطۀ مفاهیم عینی در چهارچوب استعارۀ مفهومی فهمیده می‌شوند. استعاره‌های مفهومی، هم در زبان روزمره و هم در متون علمی، یافت می‌شوند. جهت دوری – نزدیکی در معنای تحت‌اللفظی‌اش به رابطۀ میان اجسام در عالم طبیعت اشاره دارد؛ اما ملاصدرا از این جهت برای توصیف امور متافیزیکی بهره برده است. به‌کارگیری جهت دوری – نزدیکی به‌منظور تبیین مفاهیم و اصول فلسفی را می‌توان در چهارچوب نظریۀ استعارۀ مفهومی صورت‌بندی کرد. بخشی از استعاره‌های مفهومی مرتبط با دوری – نزدیکی در آثار ملاصدرا عبارت‌اند از: «امکان استعدادی به‌مثابۀ امر دارای نزدیکی و دوری نسبت به حصول»، «امکان به‌مثابۀ نزدیکی به حصول و امتناع به‌مثابۀ دوری از حصول»، «موجودات هستی به‌مثابۀ امور دارای نزدیکی و دوری نسبت به ذات باری‌تعالی»، «باری‌تعالی به‌مثابۀ نزدیک‌ترین امر به هر موجودی»، «تکامل و تعبد به‌مثابۀ تقرب به‌سوی ذات الهی»، «علت بی‌واسطه به‌مثابۀ علت قریب»، «علت تام به‌مثابۀ علت قریب و علت ناقص به‌مثابۀ علت بعید»، «عشق و محبت به‌مثابۀ نزدیکی» و «تشبه به‌مثابۀ تقرب».

conceptual metaphors based on nearness-remoteness in mullā ṣadrā’s philosophy

according to the theory of conceptual metaphor, abstract concepts are understandable through the objective concepts within the framework of conceptual metaphors. conceptual metaphors are found in everyday language and in scientific texts. the direction of nearness-remoteness in its literal meaning refers to the relationship between objects in the sensible world. mullā ṣadrā, however, has used this direction to describe metaphysical affairs. the application of nearness-remoteness to explain philosophical concepts and principles can be formalized within the framework of the theory of conceptual metaphor. some conceptual metaphors related to nearness-remoteness in mullā ṣadrā’s works are as follows: the dispositional possibility as nearness to or remoteness from the actuality, the possibility as nearness to actuality and impossibility as remoteness from actuality, the creatures as things that are near to or remote from god, god as the nearest thing to any existent, perfecting and worshiping as becoming near toward the divine essence, the immediate cause as the near cause, the complete cause as the near cause and the incomplete cause as the remote cause, love and affection as nearness, and becoming similar as approaching.