بررسی تطبیقی آثار و نتایج نظریه صیانت ذات اسپینوزا و نظریه فطرت علامه طباطبایی

اسپینوزا درکتاب «اخلاق»، برای تبیین حیات عقلانی انسان و چگونگی اختیار آدمی، پای قانون صیانت ذات را به میان می‌آورد. به موجب این قانون «هر شی از این حیث که در خود هست می‌کوشد تا هستی‌اش را حفظ کند.» اهمیت این قانون در شکل دادن به نظام اخلاقی و وصول به غایتِ «سعادت انسانی»که مقصود اصلی اسپینوزا از تلاش فلسفی اوستروشن می‌شود. مفاهیمی نظیرآزادی اراده، اختیار، سعادت و فضیلت، مبتنی بر صیانت ذات؛ تبیین نویی پیدا می‌کنند. در طرف دیگر علامه طباطبایی با طرح نظریه فطرت، اساس نظریه اجتماعی خود را پی‌ریزی می‌کند ودر ادامه روش زندگی برآمده از فطرت یا همان دین فطری را مبتنی بر «ساختمان وجودی» ویژه آدمی می‌داند که انسان باعمل به مقتضای دین فطری در پرتو زندگی عقلانی به حیات طیبه می‌رسد و نهایتاً در این نظریه مفهوم اختیار و آزادی انسان، مبتنی بر فطرت معنای تازه‌ای می‌یابد. در این مقاله سعی شده تا با نگاهی تحلیلیتطبیقی به بررسی نظرگاه دو فیلسوف و رهیافت‌های مشترک و متفاوت آنها در عرصه آثار و نتایج دو سنت فلسفی پرداخته شود.

A Comparative Study of the Results of Spinoza’s Theory of Self-preservation and Allamah Tabatabaei’s Theory of Fiṭrah

In his book &Ethics&, Spinoza uses the law of selfpreservation to explain the intellectual life of man and his freedom of choice. According to this law, &everything has in itself a striving to preserve its existence.& The importance of this law becomes clear in shaping the moral system and achieving the ultimate goal of &human happiness&, which is Spinoza’s main purpose of his philosophical endeavor.  Based on the theory of selfpreservation, concepts such as freedom of will, free choice, happiness and virtue find new explanations. On the other side, Allamah Tabatabaei establishes his social theory by proposing the theory of Fiṭrah (human nature), and then considers the way of life derived from Fiṭrah or the Fiṭrī (natural) religion based on the special &existential structure& of human. By acting in accordance with natural religion and in the light of intellectual life, the human will reach the good life. Finally, the concept of human choice and freedom finds a new meaning based on Fiṭrah in this theory. In this article, with an analyticalcomparative method, an attempt has been made to examine the views of the two philosophers and their common and different approaches in terms of the results of the two philosophical traditions.