بررسی و تحلیل انتقادی دلیل اثبات هیولا و مبانی آن نزد فیاض لاهیجی

لاهیجی در تمامی کتاب‌های فلسفی و کلامی خود از میان هشت برهان بر اثبات هیولا تنها به برهان وصل و فصل اکتفا کرده است. استحکام این برهان نزد فیاض به حدّی است که بر خلاف دابش در شرح تجرید بر سر این مساله از دیدگاههای خواجه فاصله پیدا می‌کند. وی نقد خواجه را به چالش کشیده است. با وجود آنکه خواجه در کتب فلسفی‌اش موید هیولا است در کتاب تجرید مخالف وجود هیولا است. لاهیجی علت مخالفت خواجه را تبیین کرده است که در این نوشتار به آن پرداخته شده است. این مقاله بر اساس قاعده «الحد و البرهان یتشارکان فی الحدود» دلیل، سپس مبادی تصوری و تصدیقی فیاض در اثبات هیولا را توصیف دقیق و تحلیل انتقادی کرده و نشان داده است مخالفان هیولا از دو قیاس مقاومت و قیاس معارضت در انکار هیولا بهره برده‌اند. در باره قیاس مقاومت اطلاعات کافی وجود دارد، اما در قیاس معارضت، پژوهش فیاض در بررسی و نقد آن مغتنم و جزء تحقیقات پیشرو در این زمینه است.

Critical Study and Analysis of the Argument for the Hyle and its Principles in Fayyāḍ Lāhījī’s Viewpoint

In all of his philosophical and theological books, Lāhījī has only accepted the &argument through joining and separation& from among the eight proofs for the existence of hyle. This argument is so strong for Fayyāḍ that, on this issue, unlike his manner in his commentary on Tajrīd alIʻteqād, he distances himself from Khāja’s views. He has challenged Khāja’s criticism. Although Khāja supports hyle in his philosophical books, he opposes its existence in his book Tajrīd alIʻteqād. Lāhījī has explained the reason for Khāja’s opposition, which is discussed in this article. This article, based on the principle of &the definition and proof are the same in terms of their limits&, describes and critically analyzes Fayyāḍ’s argument for proving the hyle and also its conceptual and propositional principles and will demonstrate that the opponents of hyle have used two syllogisms of resistance and opposition in rejecting the hyle. There is enough information about the syllogism of resistance, but as for the syllogism of opposition, Fayyāḍ’s study in terms of its review and critique is invaluable and one of the leading researches in this field.