تـاریخ و فـرهنگ خـراسان بزرگ

خراسان بزرگ سرزمینی تاریخی و باستانی پارسیانی بوده است که به پارسی دری سخن می گفته اند و قلمرو فرهنگی و حدود سرزمینی آنها بخش های بزرگی از سرزمین های شرق و شمال شرق ایران کنونی، بیش از نیمی از مساحت ترکمنستان فعلی، تمامی جغرافیای سیاسی کنونی تاجیکستان، بخش عمده ای از سرزمین های جنوب و جنوب شرق ازبکستان و تقریبا تمامی مساحت کنونی کشور افغانستان را در بر می گرفته است.این قلمرو فرهنگی و زبانی که از هویت و ملیتی واحد حکایت دارد، درحقیقت مهمترین حوزه ی زبان پارسی و زیر شاخه های ایرانی آن را در کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند، استان سین‌کیانگ چین و بنگلادش به وجود آورده است.از میانه ی قرن بیستم، رقابت شدیدی در میان کشورهای جهان در استفاده از ابزارهای بین‌المللی برای حفظ و ثبت میراث های فرهنگی و معنوی خود به وجود آمده است که دلیل آن هم برتری و اهمیت یافتن منافع ملی کشورها و رونق گرفتن پدیده ی فرهنگی و اقتصادی گردشگری بوده است. امروز تاریخ و تمدنی به نام تاریخ و تمدن خراسان بزرگ همچنان جزی قلمرو فرهنگی ایران است. وجود سه استان پهناور خراسان با مرکزیت دینی و معنوی حضرت امام رضا(ع) و مشاهیر و بزرگان متعددی در فرهنگ و ادب فارسی که در سراسر این استان ها پراکنده اند، در کنار توجه و علاقه شدید فرهیختگان و اندیشمندان فرهنگی مردمان جدا افتاده از اصالت و هویت خویش که در خارج از مرزهای جغرافیای فعلی ایران به سر می برند، فرصت ارزشمندی را برای کشور ایران به وجود آورده است تا از این مجال ایجاد شده برای توسعه ی فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی خود، به ویژه در مرزهای شرقی بکوشد. هدف از تحقیق و تدوین این مقاله در همین راستا قابل توجیه است و محقق تلاش دارد ضمن بررسی سابقه تاریخی و فرهنگی خراسان بزرگ، به معرفی هر چند اجمالی شهرها و مناطق تحت قلمرو این سرزمین بپردازد و سناریو ها و راه کارهایی را برای احیای فرهنگ و تمدن این ملت واحد به منظور پرهیز از هر گونه جنگ و جدال قومی و فرهنگی ارایه کند.نگارنده در روند این پژوهش می کوشد تا پاسخی جامع به این سوال نیز بدهد که خراسان بزرگ کجاست و چگونه این سرزمین به سبب مطامع قدرت های روس و انگلیس دچار نابسامنی و از هم پاشیدگی شد؟این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر نوع، توصیفی و پیمایشی و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی است.