خـراسان بـزرگ و نقش آن در گستـرش و شکـوفایی راه ابـریشم

خراسان بزرگ در بخش خاوری ایران، فراگیرنده ی سرزمین های قرار گرفته در جنوب آمودریا (جیحون) و سیردریا (سیحون) و شمال هندوکش بوده و از دیدگاه سیاسی ورارودان (ماورا یالنهر) و کُهستان (قُهستان) را نیز در بر می گرفته است. در روزگاران کهن، خراسان بزرگسراسر نواحی خاوری، جز ایالت سیستان را در بر می گرفت. در آغاز دوره ی اسلامی، ورارودان بخشی از خراسان بزرگ به شمار می آمد و این ایالت پهناور تا نواحی باختری چین، به-ویژه استان سین کیانگ امروزی و شمال افغانستان، پامیر و کوه های هندوکش پیش می رفت. خراسان بزرگ درون مرزهای ایران محدود نمی شد و بخش بزرگی از کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و ... را در بر می گرفته است. بنابراین، بخش های پهناوری از آسیای مرکزی که در خراسان بزرگِ ایران قرار داشته، حوزه ی رخنه ی فرهنگ ایرانی و خاستگاه رنسانس ایرانی در دوره های پس از اسلام بوده است. افزون بر این، ایران میان چهار منطقه ی ارزشمند خاورمیانه، خلیج فارس، حوزه ی دریای مازندران و آسیای مرکزی قرار گرفته است که به آن، نقش کلیدی ویژه ای در پیوندهای منطقه ای می بخشد. راه ابریشم گذرگاه سازش، بازرگانی جهانی و مسیر جا به جایی ایده ها، اندیشه ها، آگاهی ها، باورها، و یکی از بزرگ ترین راه های بازرگانی جهان بود که با گذشتن از چندین کشور بزرگ و گسترده، با ارزش ترین پلِ میانِ مردمان و سرزمین های آن روزگاران بوده و حوزه های فرهنگ ایران، هندوستان، چین، ورارودان و میان رودان را به هم گره می زد و سده هایی چند، این بار سنگین را بر دوش داشت.