قراول ‌خانه در دشت مشهد: منزلگاهی در کنار راه باستانی آسیای مرکزی به فلات ایران

دشت مشهد در شمال شرقی ایران، به دلیل موقعیت طبیعی و خاص‌ خود، یکی از مسیرهای تاثیرگذار در تجارت بین آسیای مرکزی و فلات ایران بوده است. در کنار بیابان‌های بی‌آب ‌وعلف و کو‌ه‌های مرتفع آسیای مرکزی، دشت مشهد مسیر مناسبی برای عبور کاروان-های تجاری در این منطقه بوده است، اما اطلاعات باستان‌شناسی محدودی از این منطقه در اختیار داریم. محوطه باستانی قراول‌خانه در شرق دشت مشهد، یکی از محوطه‌های مهم و کلیدی در بستر دشت است که بر روی یک تپه مرتفع طبیعی مشرف به کشف‌رود، در کنار راه باستانی آسیای مرکزی به فلات ایران واقع‌شده است. هدف این پژوهش که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته پاسخی بر این پرسش است که یافته‌های فرهنگی محوطه شامل چه دوره‌های استقراری است و محوطه ازنظر کارکردی بر چه اساسی شکل‌گرفته است؟ یافته‌ها در بررسی میدانی با روش نمونه‌برداری پیشامدی جمع‌آوری و سپس مطالعه و مقایسه نسبی روی آن‌ها صورت گرفت. در مطالعه یافته‌های سطحی این محوطه، چهار گونه سفالی و سه دوره استقراری شامل مفرغ، اشکانی و ساسانی شناسایی گردید، که به نحوی نشان‌دهنده ارتباط بیشتر دشت مشهد با فرهنگ‌های آسیای مرکزی (بویژه نواحی جنوب شرقی ترکمنستان) نسبت به فلات ایران است. شواهد نشان ‌می‌‌‌دهد در هر دوره که بستر مناسبی برای ارتباط میان آسیای مرکزی و فلات ایران به‌ویژه ازنظر تجاری فراهم می شد، شاهد شکل‌گیری محوطه‌های باستانی از نوع قلعه‌ها و کاروان‌سراها در این مسیر، جهت تامین امنیت هستیم.