واکاوی یک اسطوره در شواهد میدانی؛ باستان ‌شناسی اساطیر و اُلُغ ‌تپه

اسطوره نخستین حمله ایرانیان به توران در روزگار کیخسرو، سومین فرمانروای سلسله کیانی یا کَوی‌ها، یکی از وقایع مهم و مرتبط با دوران تاریخ اساطیری ایرانیان است. طوس، سپه‌سالار این لشگرکشی، وارون گوشزد کی‌خسرو، از مسیری به سوی توران رهسپار شد که نتیجه آن، درگیری سپاه او با فرود، برادر ناتنی کی‌خسرو، مرگ این برادر و نابودی سکونت‌گاه او شد. در این مقاله و بر مبنای نگرش‌های موجود و رایج در مطالعات باستان‌شناسی اساطیر، کوشش شده است تا از طریق ارزیابی مولفه‌های گوناگون و مرتبط با داده‌های حاصل از کاوش‌های باستان‌شناختی از یک طرف و محتوای تاریخ اساطیری از طرف دیگر، به میزان تاریخ‌مندی این اسطوره پرداخته شود. این که صورت تاریخی این روایت اساطیری به زبان باستان‌شناسی چگونه است، هدف بنیادین مطالعه کنونی بوده است. پژوهش پیش‌رو، ضمن تعریف یک گاه‌نگاری مرتبط با مساله، یک هم‌خوانی قابل اثبات میان مولفه‌های دو سوی ارزیابی شده را نشان می‌دهد. وارسی پارامترهای جغرافیایی، زمانی، توصیفی و فرهنگی مهم‌ترین ابزارهای پژوهش‌ صورت گرفته در این راستا است. هم‎چنین بسط و پیگیری مطالعات باستان‌شناسی اساطیر، این امکان را فراهم می‌سازد که بتوان درباره سرگذشت مناطقی که رواج فرهنگ کتابت در آن‌ها نسبت به میان‌رودان و مصر، بسیار دیرتر رخ داده است، به شناخت دقیق‌تری دست یافت.