تحلیل ساختاری نگاره‌های نسخه مصور سلسله ‌الذهب جامی محفوظ در موزه کاخ گلستان

نگارگری جلوه‌ای پرشکوه از هنر ایرانی است که ریشه‌هایش در هنر پیش از اسلام و جلوه‌هایش در دوران مختلف اسلامی ظهور و بروز یافته‌است. نگاره‌های ایرانی، عمدتاً منطبق بر ادبیات فارسی، مصور شده‌اند. پژوهش حاضر به بررسی موضوعی، فرمی و ساختاری نگاره‌های نسخه مصور سلسله‌الذهب جامی می‌پردازد. این نسخه که 14 نگاره دارد هم‌اکنون در گنجینه کاخ گلستان نگهداری می‌شود و از نسخ کمتر شناخته‌شده‌ی دوره صفوی است که جز لیست‌شدن در برخی منابع، اطلاعات دقیقی از آن در دست نیست. این پژوهش بر آن‌است تا با معرفی ویژگیهای روایی، بصری و همچنین بررسی ساختار طرح و ترکیببندی نگاره-ها، شناخت جامعی از نسخه مصور سلسله‌الذهب جامی فراهم‌آورد. داده‌های این پژوهش به شیوه کتابخانه‌ای گردآوری‌شده و از منظر کیفی و به روش توصیفی-تحلیلی تدوین شده‌است. جامعه آماری به‌صورت تمام‌شماری نگاره‌های نسخه مصور سلسله-الذهب است. نتایج تحلیل گویای آن است این نسخه مصور که برمبنای اشعار جامی و با آموزه‌های فلسفی و اخلاقی مثنوی سلسله‌الذهب، در حدود سال‌های 977ه.ق در دوره صفوی مصور شده، ماحصل مکتب نگارگری مشهد در دوران زمامداری ابراهیم-میرزا، حاکم مشهد است و مضمون و مآخذ روایات، تاریخ مصورشدن و ساختار نگاره‌های آن همگی اثباتی بر انتساب هستند. این نسخه مصور دارای انطباق نسبی از متن و تصویر نگاره‌هاست و دخل و تصرف نگارگر در بسط حکایات سلسله‌الذهب جامی منجر به غنای روایی و تصویری شده‌است. نگاره‌ها دارای نقاط تمرکز گوناگون، ساحت‌های مختلف و ساختار باز و منتشرند که منجر به پویایی طرح شده‌است.