بررسی ساختار کالبدی-فضایی کاروانسراهای مسیر جاده ابریشم در خراسان بزرگ

نیاز به وجود یک سرپناه از گذشته تا به امروز باعث شده است انسانها همواره در طول سفر نیز از آن غافل نباشند.کاروانسراها از جمله بناهای قدیمی بین راهی و منزلگاه امن برای کاروانیان در مسیرهای مهم بازرگانی زیارتی ایران بوده اند.بسیاری از کاروانسراها را می‌توان از نظر شیوه ساختمانی از شاهکارهای معماری و هنری زمان خود دانست.ابهامات متعددی در چگونگی تحولات ساختاری و فضایی این بناهای ارزشمند در ادوار مختلف تاریخی وجود دارد و از این رو بررسی شیوه‌ی‌‌ طراحی آنها ضرورت دارد. در پژوهش حاضر به معرفی ویژگی های کالبدی و ساختاری چند نمونه از کاروانسرا های واقع در شاهراه ابریشم ( سرخس - سبزوار) پرداخته و آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهیم.بر این اساس،سوالات اصلی مقاله به شرح زیر مطرح می‌شوند:ساختار کالبدی کاروانسراهای مورد نظر چگونه است؟عناصر کالبدی و فضایی موثر در کاروانسرا‌های خراسان در مسیر ابریشم کدام اند؟ تحقیق انجام شده مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی تدوین شده است، نوع این تحقیق کاربردی و از نظر روش،تفسیری - تاریخی می باشد به این صورت که مشاهدات و برداشت های اولیه از کاروانسراهای مورد نظر انجام شده و در ادامه با توجه به مطالب گرد‌‌ آمده به بررسی برخی از مشخصات معماری این کاروانسراها در دوره‌های مختلف پرداخته می شود.در نهایت این بناها در نظام توده-فضا،ساختار کالبدی-فضایی، سلسله مراتب فضایی و فضای پر-خالی بررسی می گردد که می تواند به عنوان ارائه راهکارهایی جهت طراحی مجتمع های بین راهی با هدف رفع نیازهای مردم جامعه و ایجاد فضایی مطلوب از گذشته تا به امروز یاری رساند.

investigation of the formative-spatial structure of caravanserais along the silk road in great khorasan.

the need for a shelter from the past to the present has made people not always unaware of it during the trip. it can be considered as one of the architectural and artistic masterpieces of its time in terms of construction style. in the present study, we introduce the formative and structural features of some examples of caravanserais located on the silk highway (sarakhssabzevar) and analyze them. accordingly, the main questions of the article are as follows: what is the formative structure of the inns? what are the formative and spatial elements effective in khorasan caravanserais along the silk road?therefore, the research is based on documentary and field studies. the type of this research is applied and in terms of method, interpretivehistorical, so that the initial observations and perceptions of the caravanserai are done and then according to the contents of the tour. some of the architectural features of these caravanserais are examined in different periods. finally, this building is studied in massspace system, formativespatial structure, spatial hierarchy and fullempty space, which can be used as a solution for designing complexes. a way to help meet the needs of the people of the community and create a favorable atmosphere from the past to the present.