مطالعه کمی و کیفی کاربرد زبان فارسی در کتیبه‎ های معماری تیموری

تیموریان که از ارزش‎ های ذاتی و قابلیت‎ های زبان فارسی غافل نبوده‎ اند، به طور گسترده‎ ای از این زبان در کتیبه‎ های معماری استفاده کرده ‎اند. این کتیبه ‎ها نه تنها امکان نزدیک شدن حاکمان تیموری به رعایای فارسی ‎زبانشان را فراهم می ساخته است، بلکه دلالت‎ های معنایی عمیق‎ تری را که با ساختار و مختصات زبان و ادبیات فارسی در این عهد مرتبط است رقم می‎ زند. برای دستیابی به شناخت کاملی در زمینه‎ های مذکور می‎ بایست در پی آن بود که: زبان فارسی در کتیبه‎ های معماری تیموری با چه کمیت و کیفیتی ظاهر شده است؟ بنابراین هدف، مطالعه کمی و کیفی محتوای کتیبه‎ های فارسی ابنیه تیموری و دست یافتن به تاثیر و تاثرات احتمالی ادبیات فارسی و سیاست تیموریان بر آن‎هاست. روش تحقیق، تاریخی، گردآوری اطلاعات به شیوه‎ ی کتابخانه‎ ای و میدانی و روش ارزیابی و تحلیل، تلفیقی از روش‎ های کمی و کیفی است. مهم‎ترین یافته‎ ها حاکی از آن است که اهمیتی که شاهان تیموری برای زبان و ادبیات فارسی قائل بوده‎ اند، موجبات رشد روزافزون کتیبه‎ های فارسی در ابنیه این عهد را فراهم ساخته است. کاربرد این کتیبه ها در ابنیه خراسان بیشتر از سایر بخش‎های قلمرو تیموریان بوده است. اکثریت کتیبه‎ های فارسی به نظم بوده و مطالب حکیمانه و احداثیه مضامین غالب در آن‎ها بوده است. پس از آن، مضامین صوفیانه و مدح شاهان و ابنیه، فرمان حکومتی یا وقفنامه، دعایی، عرفانی و شیعی قرار دارند. از این میان اهمیت مضمون مدح ابنیه در این نکته است که از رشد معماری این عهد کاملاً متاثر بوده است. انعکاس کیفیاتی از ادبیات فارسی این عهد در کتیبه‎ ها قابل مشاهده است. از آن جمله است فن معما و ماده تاریخ‎ که هم در محتوای کتیبه‎ ها و هم در ترکیب‎ بندی صوری آن‎ها دیده می‎ شود.

A quantitative and qualitative study of using Persian language in architectural inscriptions of Timurid era

Timurid were well aware of natural values and capabilities of Persian language and have widely used it in their architectural inscriptions. These inscriptions not only were make the possibility of rulers getting close to their subjects, but also shows deep semantic implications associated with the structure and coordinates of Persian language and literature. In order to reach to a thorough knowledge in these regards we should discover that; what is the quality and quantity of Persian language in Timurid architectural inscriptions? Therefore, the purpose of the study is having a quantitative and qualitative study of the contents of Persian inscriptions in the Timurid era and finding the possible effects of Persian literature and the Timurid policies. The study method was historical, data was collecting from libraries and fieldwork, and the evaluation and analysis method is a combination of quantitative and qualitative methods. The most important findings indicate the importance of Persian language and literature with the Timurid kings has led to the growing of Persian inscriptions in the building of this period. Using these inscriptions in Khorasan buildings has been more than the other parts of the Timurid era. Most Persian inscriptions were verse and the wisdom and constructive subjects were the dominant themes in them. The content of other texts were made of mysticism, eulogy to kings and building structure, rulers’ orders, waqf, blessing and Shiism. Among these, the importance of eulogy to the building structure shows that it was affected by architectural growth in this era. A reflection of quality of Persian literature of the era is available in the inscription, such as the techniques of riddle and chronogram that can be seen in the contents of the inscriptions and their formal composition.