گونه شناسی تزیینات مدارس خیرات‌خان و میرزا جعفر در شهر مشهد

مشهد از دوره صفویه تاکنون، به‌عنوان مرکز مذهبی ایران اهمیت ویژه داشته است. گسترش علوم دینی، هم‌راستا با اهداف حکومتی، منجر به ساخت مدارس فراوانی در دوره صفوی گردید. مدارس خیرات‌خان و میرزا جعفر در مشهد که تا اندازه‌ای از حوادث در امان مانده، تزیینات قابل توجه ای از زمان ساخت تاکنون را بر جداره‌های خود به یادگار دارد. هدف این پژوهش، بررسی تزیینات مدارس خیرات‌خان و میرزا جعفر شامل کتیبه‌ها و تزیینات گیاهی آن‌ها می باشد. پرسش اصلی بر این محور قرار دارد که تزیینات گیاهی مدارس خیرات‌خان و میرزا جعفر چیست و کتیبه‌ها و محتوای نقش‌بسته بر آن‌ها دارای چه درون مایه حدیثی و قرآنی است؟ روش تحقیق، توصیفیتحلیلی بوده و جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و به‌ویژه بر عکاسی میدانی استوار است. یافته‌ها نشان می‌دهند تزیینات مدارس خیرات‌خان و میرزا جعفر مربوط به ادوار تاریخی صفوی، قاجار، پهلوی و انقلاب اسلامی است. تکنیک تزیینات، کاشی‌کاری بر سردَرها، ایوان و جداره‌ها؛ همچنین گچ‌بری، نقاشی، مقرنس و کاربندی است. اصول علمی در انجام کارهای مرمتی دوره معاصر رعایت نشده و بیشتر بازسازی صورت گرفته است. تزیینات، بیشتر ختایی و اسلیمی بوده؛ درعین‌حال تزیینات هندسی بر سردَرِ ورودی مدرسه خیرات‌خان خودنمایی می‌کند. خطوط مورد استفاده ثلث، کوفی گلدار و بنایی است و محتوای کتیبه‌ها را می‌توان در هشت گروه احداثی و تاریخی، نام افراد، آیات قرآنی، پند حکیمانه در باب علم، نام امامان، اسماءالحسنی، شهادتین و شعار انقلابی دسته‌بندی نمود.

Typology of Kheirat Khan and Mirza Jafar School Decorations in Mashhad

Mashhad has been of great importance as the religious center of Iran since the Safavid period. The expansion of religious science, in line with government goals, led to the construction of many schools in the Safavid period. The schools of Kheirat Khan and Mirza Ja'far in Mashhad, which have survived to some extent, have been decorated with significant decorations on their walls since construction. The purpose of this study was to investigate the decorations of the schools of Kheirat Khan and Mirza Ja'far, including their inscriptions and plant ornaments. The main question is what are the herbal decorations of the schools of Kheirat Khan and Mirza Ja'far, and what are the hadithic and Quranic themes and inscriptions associated with them? The research method is descriptiveanalytical and the data collection is library based and especially on field photography. The findings show that the decorations of the schools of Kheirat Khan and Mirza Jafar belong to the historical periods of the Safavid, Qajar, Pahlavi and Islamic Revolution. The technique of decoration is tiling on the porches, porches and walls, as well as plastering, painting, Mogharnas and carpentry. Contemporary principles in the contemporary work of architecture have not been observed and much has been reconstructed. The decorations are mostly Khatami and Islamic, while geometric decorations feature on the entrance hall of the Khairat Khan school. The third lines used are Kufi flower and masonry and the content of the inscriptions can be categorized into eight groups of construction and history, names of individuals, Qur'anic verses, wise advice on science, the name of Imams, Asmaa alHassani, martyrdom and revolutionary slogan.Keywords: Mashhad, Kheirat Khan School, Mirza Jafar School, Decorations, Inscriptions