تبیین تاثیر تجربه فضایی مساجد بر ترمیم روان (مطالعه موردی مسجد گوهرشاد)

معماری مساجد در ایران یکی از مهم‌ترین کاربری‌هایی است که در طول تاریخ در جهت ترمیم روان، ساخته‌شده و با توجه به اهمیت مقام معنوی این مکان‌ها، موردتوجه زائران از حیث فضایی آرام‌بخش همراه با تجلی باورهای عرفانی بوده است، اما در دوره کنونی در حوزه ساخت مساجد، توجه به مسئله ترمیم و بهبود روان غافل مانده و این امر ناشی از عدم شناخت و پرداخت کافی به آن در پژوهش‌های راهبردی است. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل تجربه فضایی مساجد به‌منظور ترمیم روان مخاطبان آن، در راستای ضرورت بازتولید کیفیت فضایی مساجد تاریخی در مساجد عصر حاضر است و در این راستا از رویکرد کیفی و روش استدلال منطقی که در آن سه قضیه تجربی، تحلیلی و متافیزیکی در جهت راهبرد تحقیق مطرح‌شده‌اند و در نمونه موردی (مسجد گوهرشاد شهر مشهد) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کیفیت تجربه فضایی در مسجد گوهرشاد با تنوع ظهور عناصر کالبدی از ابتدا تا انتها و در تک‌تک فضاهای این مسجد مبنی بر دیدگاه آرامش و بهبود ترمیم روان زائر شکل‌گرفته است. ضمن آنکه در تحلیل بنا، به اتکای فهم ترمیم روان از طریق تجربه فضایی، حضور در فضای مسجد و استشمام هوا همراه با بوی نم و باد مطلوب در هماهنگی با دریافت های حسی از فضا بیرونی مسجد، عالمی وصف‌ناپذیر را به نمایش درآورده است که در جهت بهبود درک این عالم وصف‌ناپذیر تناسبات، فرم، مصالح، حرکت از زمین به آسمان، چه در محیط داخلی و چه خارجی، قابل‌درک است.

Explaining the Impact of Spatial Experience of Mosques on Mental Restoration(A case study:Goharshad Mosque)

AbstractThe architecture of mosques in Iran is one of the most important uses in the history of the psyche restoration, and due to the importance of the spiritual status of these places, pilgrims have been interested in a relaxing atmosphere with the manifestation of mystical beliefs. However, in the current time, in the field of building mosques, attention to the issue of repairing and improving the psyche has been neglected, and this is due to the lack of sufficient knowledge and payment in strategic research. Accordingly, the main purpose of the present study is to analyze the spatial experience of mosques in order to restore the psyche of its audience in line with the need to reproduce the spatial quality of historic mosques in modern mosques. In this regard, the qualitative research approach and the logical reasoning research method have been used in which three experimental, analytical and metaphysical theorems have been proposed for the research strategy in the case study(Goharshad Mosque in Mashhad). Finally, the results indicate that the quality of spatial experience in Goharshad Mosque with the variety of physical elements from the beginning to the end and in each space of this mosque based on the view of tranquility, has improved the recovery of pilgrims. In the analysis of the building, relying on the understanding of mental restoration through spatial experience, presence in the mosque space and inhaling the air along with the pleasant smell of wind and wind in harmony with sensory perceptions of the outside space of the mosque, has shown an indescribable world. In order to improve the understanding of this indescribable world, proportions, forms, materials, moving from earth to sky, both inside and outside, can be understood.Keyword: Space, space experience, mental restoration, mosque architecture, Goharshad mosque