بررسی نظام فضایی خانه های مشهد از دوره پهلوی اول تا امروز (سده اخیر) با رویکرد نحو فضا

با تغییرات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حادث شده ازابتدای قرن حاضر، تحولات گستردهای در شیوه زیست و فضایسکونت ایرانی به وقوع پیوست.خانه بعنوان اولین سرپناه بشر منعکس کننده روابط اجتماعی و فرهنگی ساکنان می باشد و از آنجایی که پیکره بندی فضایی خانه بر روابط اجتماعی ساکنان تاثیرگذار است لذا اینگونه بنظر می رسد که با تحلیل نظام فضایی خانه ها می توان به تغییرات ناشی از روابط اجتماعی میان ساکنان خانه با هم و دیگران پی برد.بدین منظور پژوهش حاضر به قیاس تحلیلی تغییرات نظام فضایی خانه های دوره پهلوی اول تا دوره معاصر در شهر مشهد با استفاده از تکنیک نحو فضا می پردازد.این پژوهش با استفاده از روش ترکیبی شامل روش های توصیفی،تحلیلی و در نهایت استدلال منطقی با بهره گیری از ابزار مشاهده،برداشت، مطالعات کتابخانه ای و شبیه سازی به کمک نرم افزار تخصصی نحو فضا(ucl depthmap) صورت گرفته است.یافته های پژوهش نشان می دهدکه خانه ها در دوره پهلوی اول و نیمه اول پهلوی دوم (1304- 1340 ش ) با سازماندهی محوری و مرکزی و دوره نیمه دوم پهلوی دوم (1340 ش ) تاکنون با سازماندهی ترکیبی تقسیم میشوند. در دوره پهلوی اول و نیمه اولپهلوی دوم، در هر دو سازماندهی مرکزی و محوری بیشترین تغییراتدر فضای باز (حیاط و تراس-ایوان) ایجاد و کمترین تغییرات در ایندوره مربوط به فضای نشیمن و اتاق بوده است، اما از دوره نیمه دومپهلوی دوم تاکنون، توجه از فضای باز و بیرون به فضای درونمخصوصاً فضای عمومی و نیمه عمومی مانند نشیمن و پذیراییمعطوف میگردد.

The Analyzing of The Spatial System of Mashhad Homes since 1925 to present (the last century) with the approach of space syntax

Home as the first human shelter reflects the Inhabitants social and cultural relations. Since home space configuration affects individual and social relations of the inhabitants, it seems that by analyzing the home space system of Mashhad,, the inhabitants’ social relations with others can be perceived. This research analyzes home space system changes from 1925 to present in Mashhad city by space syntax technique. The research method of this study is a combination of descriptive, analytical methods and logical reasoning. Also the data is collected from library research, field studies and space syntax software (UCL Depthmap). Results of this study show that, since 1925 to present, the homes patterns have been changed from introverted to extroverted homes, and homes Spatial organization have been changed from central yards at introverted homes to corridors, distribution spaces and halls, respectively at extroverted homes. The Spatial organization of extroverted homes have been shifted first to axial then radial and finally central. Also private space plays an important role in present homes which were neglected in the past. It seems that the definition of Private zone in homes has been revised and separation between guest space and host space has been reduced in recent yearsKeywords: space syntax, Spatial organization, Mashhad Homes.