شواهدی از نظام فئودالی دوره ساسانی در شمال شرق ایران (با استناد به آثار محوطه بندیان درگز و محوطه های نویافته ساسانی در دشت درگز)

شناخت ما از فئودالیسم دوره ساسانی به عنوان نظامی سیاسی-اجتماعی که مبتنی بر زمین داران نسبتاً بزرگ است، غالباً بر اساس مطالب موجود در نوشته های مورخین سده های نخست اسلامی ایجادشده و اطلاعات باستان شناسی در این زمینه بسیار کم رنگ است. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا باهدف شناخت ساختار سیاسی-اجتماعی دشت درگز در دوره ساسانی و درک جایگاه محوطه باستانی بندیان در این نظام، از خلال نتایج و داده های به‌دست‌آمده از مطالعات باستان شناختی در دشت درگز، شواهدی از فئودالیسم ساسانی در منطقه شمال شرقی ایران را ارائه دهد. شیوه مورد استفاده در این پژوهش به لحاظ هدف، بنیادی و از نظر روش میدانی و نحوه گردآوری داده ها نیز اسنادی و کتابخانه ای است. بر این اساس، برای دستیابی به هدف پژوهش، به تحلیل آثار به‌دست‌آمده از محوطه بندیان و مقایسه این محوطه با برخی از دیگر استقرارهای ساسانی در دشت درگز پرداخته شده است. با استناد به نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته، این پژوهش سه محوطه ساسانی دیگر در دشت درگز را به عنوان محوطه های هم رتبه با بندیان و محل استقرار فئودال های درجه دو دوره ساسانی (دهقانان) معرفی می نماید که دارای ویژگی های مشابهی هستند. اهم این ویژگی ها عبارت‌اند از: شواهد اداری محدود و نه چندان باکیفیت، عدم وجود استحکامات دفاعی، بالاتر بودن کیفیت و کمیت پراکنش مواد فرهنگی در سطح این محوطه ها و همچنین فرم و موقعیت فضایی این تپه ها به صورت مجموعه ای از آثار معماری یکپارچه و فشرده که به طور مستقل از بافت های تاریخی هم دوره و پیرامونی شان در میان هسته های کشاورزی منطقه قرارگرفته اند.

Sasanian Feudalism in NorthEast Iran (according to Bandian Site and Recently Founded Sasanian Sites in Dargaz Plain)

Our understanding of Sassanid feudalism, as a sociopolitical system which is based on relatively large landowners, have often been based on the writings of historians of the first centuries of Islam, and the archaeological data in this field have been very limited. This paper with purpose of recognition of sociopolitical system at Dargaz plain in the Sassanid era and understanding of the role of Bandian site in this system, attempts to provide some evidence about the Sassanid feudalism in the northeastern areas via the data obtained from archaeological field studies in the Dargaz plain. This paper is basic in terms of purpose, its methodology is based on field studies, and data collection method is documentary and literaturebased. So to reach the purpose of this study, Bandian site and artifacts obtained from its excavations were analyzed and compared with some other Sassanid sites in the Dargaz plain. Accordingly, due to few and not so highquality administrative evidence, lack of fortifications, higher quality and quantity of distribution of cultural materials in these sites, and the form and spatial location of these sites as a collection of integrated and compact architectural works that have been located among the agricultural nuclei independently from their surrounding historical contexts, this article presents three other Sassanid sites in Dargaz plain as parity sites to Bandian and the settlements of the secondclass feudal lords of the Sassanid period (=Dehqān). Keywords: Bandian, Feudalism, Dehqān, Sasanian Period, Dargaz Plain