شکار در کوهستان: رنگین نگاره های پناهگاه صخره ای تَکه در روستای نرگسلوی علیا، بجنورد

نقوش صخره ای به شکل نقش کنده در بسیاری از نقاط ایران ازجمله در مناطق وسیعی از خراسان بزرگ وجود دارد، اما رنگین نگاره ها یا نقوشی که با رنگ ترسیم‌شده است، به دلیل آسیب پذیری در برابر عوامل جوی، فقط در شرایط خاصی ازجمله داخل غارها و اشکفت ها در چند منطقه از ایران حفظ‌شده است و قدیمی ترین مجموعۀ آن، در خراسان وجود دارد. در اغلب رنگین نگاره های کشف‌شده در ایران، ازجمله نقوش غارهای پیش از تاریخی کوهدشت لرستان و سایر مناطق ایران، موضوع اصلی نقوش، صحنۀ شکار است و بر اساس وجود نقش ابزارهایی چون تیر و کمان یا تفنگ و یا صحنه هایی مانند اسب و سوار در بین این نقوش معیار روشنی برای تاریخ گذاری نسبی این مجموعه ها وجود دارد. بیشتر رنگین نگاره های شناسایی‌شده در ایران به دلیل نمایش معیارهای مشخصی همچون موارد مذکور نمی‌تواند از هزاره های اول یا دوم پیش از میلاد قدیمی تر باشد و برخی از آن‌ها نیز به دلیل ویژگی های کاملاً غیرمعمول نگاره شناختی، آشکارا جدید و مربوط به چند سده پیش یا حتی دهه های اخیر هستند. رنگین نگاره های متاخر، پیش از آنکه برخوردار از ارزش تاریخی باشند، از دیدگاه مردم شناختی و جامعه شناسی اهمیت دارند. در این پژوهش پس از مرور برجسته ترین رنگین نگاره های شناسایی‌شده در محدودۀ خراسان بزرگ و مناطق مجاور از ازبکستان گرفته تا پامیر و آلتای در مغولستان مجموعه رنگین نگاره های پناهگاه صخره­ای تَکه در حوالی بجنورد معرفی شده است. چنین به نظر می رسد که رنگین‌نگاره های تَکه به دلایل فنی و نگاره شناختی، احتمالاً قدیمی ترین مجموعه نقوش صخره­ای شناسایی‌شده در خراسان بزرگ و ایران است و با توجه به موقعیت قرارگیری در نقاط کوهستانی، احتمالاً به دست جمعیت‌های متحرک یا نیمه کوچرو ایجاد شده است.

Hunting in the Mountains: Rock Art Paintings of Takeh Rock Shelter near Nargeslouye Ulya, Bojnord

The mountainous region of northern Khorasan, northeastern Iran, is rich in rock art complexes, including several petroglyphic and rockpainting sites. Rock paintings at Takke rockshelter near Bojnord are one of the four recorded pictographs in the Atrak River Basin depicting a hunting scene. The panel shows a human with a spear accompanied by several hunting dogs pursuing various wild animals’ species in a hilly and wooded landscape. Most of the animals are depicted between the trees on steep footpaths. The Takke pictograms are the only identied rock paintings in Iran and the neighboring regions representing a dogassisted hunting scene in a forest zone characterized by several plants and animals. The plant and animal diversity in the panel as, specific landmarks such as animal trails, could perhaps be interpreted as an attempt to illustrate features of the local natural landscape, which is a rare phenomenon in the corpus of Iranian rock art. Based on the analogies with other rock art complexes in Central and Southwestern Asia, the examination of specific elements in the panel, and the available archaeological data from the whole region, the author proposes a Chalcolithic to early Bronze Age dating for the pictograms at Takke rockshelter. Keywords: Petroglyphs, RockPaintings, PreHistory, Hunting Scene, Plant Diversity, Mountain Goat, Chalcolithic, Bronze Age