نظریه اشاعه فرهنگی و تحول مراسم آیینی و سوگواری در دوره قاجار (با تاکید بر مشهد)

در دوره قاجار تلاش شاهان قاجار برای توجیه و تایید سلطنت خود به‌واسطه حمایت از فعالیت‌های مذهبی سبب شد تا مراسم‌های آیینی و سوگواری به‌عنوان یکی از پایگاه‌های قدرتمند اجتماعی در فرهنگ‌عامه شناخته شود. باید توجه داشت که مراسم آیینی و سوگواری در این دوره همچون سایر شئون فرهنگی متاثر از اندیشه‌های مدرن دچار تحولاتی شد. درواقع در دوره قاجار مراسم آیینی و سوگواری که نمودی از باورهای مذهبی و انگاره‌های فرهنگ‌عامه بود در عین تداوم دچار تحول شد. این تحولات در چگونگی برگزاری مراسم آیینی و سوگواری در شهر مذهبی مشهد قابل‌ملاحظه است. درکنار تغییر و تحولاتی که در صورت‌بندی این مراسم‌های شکل گرفت، دیدگاه‌های نظری و گفتمان‌های متنوع در مورد این مراسم‌ها به تاسی از اوضاع اجتماعی-سیاسی امکان رشد و بازتولید یافت. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و اتکاء به نظریه اشاعه فرهنگی به بررسی چگونگی تحول در مراسم‌های آیینی و سوگواری شهر مشهد در دوره قاجار می‌پردازد.

Cultural diffusion Theory and the changing of mourning ceremonies during Qajar era with emphasis on the city of Mashhad

AbstractDuring the Qajar historical period, the Qajar kings' efforts to justify and reaffirm their monarchy by supporting religious activities led to identifying religious rituals and mourning ceremonies as one of the most powerful social bases in popular culture. It should be noted that rituals and mourning ceremonies in this period, like other cultural practices, were influenced by modern thought. In fact, during the Qajar period, rituals and mourning ceremonies, which were a reflection of religious beliefs and popular culture, continued to evolve. These developments are remarkable in the way rituals and mourning ceremonies were held in the religious city of Mashhad. Along with the changes that took place in the formulation of these ceremonies, the various theoretical perspectives and discourses on these ceremonies enabled the sociopolitical situation to grow and reproduce. The present study uses the descriptiveanalytical method and relies on cultural diffusion theory to study the evolution of ritual and mourning ceremonies in Mashhad during the Qajar periodKeywords: Qajar Era. Khorasan, Mashhad. Cultural Diffusion Theory, Rituals and Mourning Ceremonies