فعالیت تجارت‌خانه‌های آلمانی در مشهد (1344-1322ق)

روح اقتصادی آلمان در ایران تا سال‌های پایانی دورهٔ ‌قاجار (1345-1322ق) توسط تجارت‌خانه‌ها نمایانگر بود. آلمانی‌ها با تاسیس تجارت‌خانه در بیشتر شهرهای ایران به‌ویژه مشهد، به دنبال یافتنِ بازاری جهت فروش کالاهای تولیدی کارخانه‌های آلمان بودند. مشهد به‌عنوان کرسی‌نشین ایالت خراسان در دوره قاجار از اهمیت به سزای اقتصادی و تجاری برخوردار بود؛ تا آنجا که می‌توان آن را به‌عنوان بارانداز بزرگی در شمال‌شرق ایران برای واردات و صادرات کالا به‌شمار آورد. با در نظر گرفتنِ ظرفیت ممتاز تجاری مشهد، برخی از تجار آلمانی به تاسیس تجارت‌خانه‌ها و شرکت‌های تجاری در این شهر اقدام کردند. هدف از پژوهش حاضر با تکیه‌بر روش توصیفیتحلیلی، پاسخ به این پرسش است که کدام تجارت‌خانه‌های آلمانی به عرصهٔ تجارت مشهد از 1322ق تا 1345ق وارد گردیده و به تجارت کدام کالاها در مشهد ‌پرداختند؟ باوجود کمبود منابع در این زمینه و مبتنی بر نگاهی جزئی‌نگر، یافته‌ها حاکی از آن است که مهم‌ترین تجارت‌خانه‌های آلمانی فعال در مشهد از 1322ق تا 1345ق تجارت‌خانه وانگهوس، لوی‌زالم، شرکت پتاگ، ای.گ. فاربن و هوفمان بودند که با بررسی موقعیتِ بازار مشهد، کالاهای خرازی، تزئینی و لوکس به مشهد وارد نموده و مواد خام را برای کارخانه‌ها و صنایع آلمان به این کشور صادر می‌کردند.

Activities of German commercial firms in Mashhad (Between 1344 to 1322 AH)

The economic spirit of Germany was represented by commercial firms until the last years of the Qajar period (13221345 AH). The Germans had tried to find a market in order to sell their products by establishing commercial firms in most of Iran's cities, especially in Mashhad. Mashhad, as the center of Khorasan province during the Qajar period, was one of the most important cities which had great economic and commercial importance. Therefore, it was considered as an important port in northeastern Iran for the import and export of goods. By taking the excellent commercial capacity of Mashhad into account, some German merchants established businesses and commercial firms in the city. The purpose of this descriptiveanalytical study is to answer the following question: Which German firms entered the field of trading in Mashhad from 1322 AH to 1345 AH and which goods were traded? Despite the lack of sources and a detailed view in the field, the findings indicate that the most significant German commercial firms which were operating in Mashhad from 1322 AH to 1345 AH were: Wangos trading, Louisville, Petag Company, IG. The commercial firms by examining the situation in the Mashhad's market, imported jade, decorative, and luxury goods to Mashhad and exported raw materials to German factories and industries.Keywords: Iran, Qajar period, foreign trade, Mashhad, Germany