بررسی تصویرشناسانه مشهد در سفرنامۀ از خراسان تا بختیاری اثر هانری‌رنه دالمانی

ادبیات تطبیقی، دانشی است که به مطالعۀ تاریخ روابط ادبی بین‌الملل می‌پردازد و قادر است دو کشور را به‌واسطۀ نوعی روانکاوی ملی به یکدیگر نزدیک کند. در این بین، سفرنامه ها یکی از مهم‌ترین منابع جامعه‌شناسی و عناصر جهان‌گرایی ادبی هستند که با مطالعۀ تطبیقی و دقیق آن‌ها می‌توان به تصویری کلان از شرایط و اوضاع حاکم بر آن‌زمانِ جامعۀ «خود» و «دیگری» دست‌یافت. از میان سیاحان غربی که از دیرباز، ایران را مقصد سیر و سیاحت خویش قرار دادند، هانری‌رنه دالمانی جزو اندک سیاحان فرانسوی است که در قرن بیستم میلادی به خراسان عزیمت می‌کند و به بازنمایی تصاویری کلان از مشهد و ساکنانش در سفرنامه‌اش تحت عنوان از خراسان تا بختیاری می‌پردازد. این پژوهش با تکیه‌بر رهیافت «تصویرشناسی» صورت گرفته است که به‌عنوان شاخه‌ای از ادبیات تطبیقی، به‌طور ویژه تصویر کشورها و شخصیت‌های بیگانه در آثار یک نویسنده یا یک دوره و مکتب، در بستر آن مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرند و به ‌روش توصیفیتحلیلی، بر آن است تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد که هانری‌رنه دالمانی در روایت خود چه تصاویری از مشهد را برای خواننده بازنمایی کرده و ذهنیت سیاح چه تاثیری در نحوۀ انتقال آن‌ها داشته است؟ نتایج نشان می‌دهند که روایات سیاح، تصویرسازِ موضوعاتی نظیر شرایط آب‌وهوا و شهرسازی، معماری اماکن، چاپارخانه‌ها، حمل‌ونقل، صنعت، اقتصاد، امنیت، سیاست، باورها، فرهنگ، آداب ‌‌و ‌رسوم مردم است که با دیدگاهی مثبت، منفی و خنثی، این ‌تقابل میان «خودِ اروپایی» و «دیگریِ شرقی» را هویدا می‌سازد.