معنای حقیقت از منظر حکمای مسلمان با تاکید بر آثار ابن‌عربی

حقیقت و معنای آن همواره در طول تاریخ، محل بحث و بررسی عرفا و فلاسفه بوده است. فلاسفه عمدتاً حقیقت را بمعنای منطقی آن لحاظ کرده‌اند؛ اگرچه توسط برخی فلاسفه همچون ملاصدرا در فلسفه اسلامی و هایدگر در فلسفه غرب، حقیقت بمعنای وجودی خود نیز مورد توجه قرار گرفته و بسیار به فهم خاص عرفای اسلامی از معنای حقیقت نزدیک بوده است. معنای حقّ از نظر عرفا بشدت متاثّر از معنای آن در فرهنگ قرآنی و روایی است. از جمله اسما الهی یادشده در قرآن «حقّ» است و خداوند باریتعالی از خود با این نام یاد کرده است. حکمایی چون ابن‌عربی برای تثبیت مذهب خویش استناد به آیات و روایات را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند. عرفای مسلمان به این واقعیت دست یافته‌اند که تنها یک حقیقت در عالم وجود دارد و آن ذات باری است و غیر از او هر چه لباس وجود پوشیده، اعتباری و ظهورات آن حقیقت بحت و بسیط است. به همین دلیل است که عرفا مذهب فلاسفه‌‌یی را که قایل به وحدت تشکیکی وجود هستند، آمیخته با شرک دانسته و خود قایل به وحدت شخصیه و حقیقیه وجود شده‌اند. ازاینرو، تنها راه شناخت حقیقت را قرب و نزدیکی به آن تلقی کرده و بدنبال یافتن راههایی برای نزدیک شدن به آن حقیقت اصیل بوده‌اند. از سوی دیگر، عارف، نفس انسان را کاملترین مظهر الهی میداند و به این ترتیب اولین قدم در عرفان اسلامی برای دستیابی به معرفت‌ا‌لله، نیل به معرفت‌النفس است. ابن‌عربی نیز برای شناخت آن حقیقت واحد سیر و سلوک الی‌الله را حیاتی میداند.