جوهر در سنت تجربه‌گرایی جدید

رویکرد معرفتی تجربه گرایی در عصر جدید در برابر رویکرد عقلگرایی دکارت و پیروان وی ـ که قایل به وجود تصورات و اصول نهادی پیش از تجربه در نهاد انسان بودند ـ قرار گرفته است. متفکران این رویکرد با انکار تصورات و اصول نهادی و نیز سرچشمه قراردادن تجربه حسی‌ به بررسی مسایل متافیزیکی که نزد عقلگرایان مطرح بود پرداخته‌اند.حاصل این بررسیها در اوج خود درباره جوهر چیزی جز انکار آن را بارمغان نداشته است. ازاینرو با توجه به سیر تحول تجربه گرایی نزد پیشروان این رویکرد و پیامدهای منتهی به آن، در پاسخ به پرسش بنیادین این مقاله که آیا با پذیرش قرایت خاص تجربه گرایانی همچون لاک، برکلی و هیوم از روند کسب معرفت، امکانی برای پذیرش جوهر باقی میماند یا خیر؟ باید گفت همانطوری که در سیر بررسی جوهر در نزد این متفکران مشاهده شد پذیرش جوهر با اتخاذ رویکرد تجربه گرایی سازگار نیست چرا که جوهر یک امر فرا تجربی است که تجربه حسی صرف نمیتواند بدان دست یابد. آنچه از تجربه حسی در نهایت امر برمی آید چیزی جز مجموعه‌یی از تاثرات نیست که آنهم نمیتواند حکایت از هستی جوهر داشته باشد.