هرمس در آیین مانی و تاثیر آن بر اندیشه‌های سهروردی

یکی از مهمترین نتایج برخورد دو تمدن کهن مصری و یونانی در اسکندریه، مکتبی عقلی بنام مکتب هرمسی است که مشتق از نام کسی است که مکتب به او منسوب شده است. این مکتب بعدها توانست آثار قابل ملاحظه‌یی بر جهان غرب و نیز بر عالم اسلام بر جای گذارد. برخی از حکما در عالم اسلام، مسیحیت و یهود بویژه در قرون وسطی بر این باور بودند که هرمس بنیانگذار علوم است. تعداد کسانی نیز که از عقاید هرمسی تاثیر پذیرفته‌اند کم نبوده و در حقیقت باید گفت که بیشترین تاثیرات هرمسی بر ایشان، حاصل مطالعات و برخوردهایشان با کتب اسلامی بوده است. در عصر تجدید حیات فرهنگی نیز از اهتمام متفکرین غربی بر این مکتب کاسته نشد و روی هم رفته مکتب هرمسی، با فلسفه‌یی خاص در باب طبیعت و جهان، تاثیراتی عمیق بر هر دو تمدن غربی و اسلامی برجای گذارد. بر همین اساس، پژوهش در عقاید و مناشی این مکتب میتواند در استنباط ویژه‌گیهای اساسی حیات عقلانی عالم اسلام و مسیحیت راهگشا باشد. تاثیرات مهم این مکتب عقلی حتی در فلسفه اسلامی نیز بروز دارد؛ بخصوص در فلسفه اشراق، عقیده به راهنمایی آسمانی که از آن به «طباع تام» نام میبرند، همان چیزی است که بنا بر آنچه از نوشته‌های مانوی چین و باقیمانده‌های آن به زبان قبطی برمی‌آید، مانویان نیز به حقیقتی مانند «طباع تام» اعتقاد داشتند که آن را «وهمن بزرگ» یا «منوهمد بزرگ» مینامیدند.