بررسی و تحلیل انتقادی آرا کانت در باب اعتبار امر تنجیزی براساس دیدگاه صدرالمتالهین

بررسی و مطالعه گزاره های اخلاقی و ماهیت آنها از دیرباز مورد توجه فیلسوفان بوده است. اینکه مفاد این گزاره ها از انعطاف پذیری کافی برخوردارند یا نه، از مسایل فلسفه اخلاق بشمار می آید. در مغرب زمین کانت، فیلسوف مدرنیته، معتقد است که گزاره های اخلاقی از ویژگی اطلاق و تنجّز برخوردارند. بنظر او تعلیق افعال اخلاقی به هر عاملی جز «قانون اخلاق» باعث میگردد تا آنها را تابع اراده های شخصی گرداند. ادعای او در اصرار بر اعتبار امر تنجیزی از آنجا ناشی میشود که عقل عملی را از تمام عوامل تجربی مانند «لذت گرایی»، «احساس اخلاقی»، «اراده خدا» و «کمال عقلی» مبرّا میداند؛ علاوه بر اینکه «غایت» و «خیر» را در ذات انسان میجوید. با این نگرش است که قانون اخلاق و اصل عینی فعل، اساس امر تنجیزی معرفی میشود و در نتیجه تمام اوامر تعلیقی فاقد اعتبار میگردند.در حوزه های دیگر فلسفی بخصوص فلسفه ملاصدرا تاکید بر مطلق و تنجیزی بودن حکم اخلاقی مورد نقد جدّی قرار میگیرد. ملاصدرا هم تفسیر پیشینی کانت از عقل عملی و هم تفسیر او از خیر و غایت را مردود میداند. او در کنار حقایق اخلاقی از تفاوتهای فردی و اجتماعی سخن میگوید و بر این اساس کثرات زیادی را در ساحات نازله انسان میپذیرد. این کثرات همگی بر اعتباربخشی احکام جزیی و غیرضروری اثر میگذارد و آرا مطلق‌انگارانه کانت را به چالش میکشد. نوشتار حاضر درصدد است تا دیدگاه کانت را درباره امر تنجیزی مورد تحلیل قرار داده و سپس آن را از طریق آرا فلسفی ملاصدرا و بعضی از شارحان کانت مورد نقد قرار دهد.