نوآوریهای خواجه نصیرالدین طوسی در نظریه اعتدال

نظریه اعتدال یکی از نظریه‌های اخلاقی رایج نزد فیلسوفان مسلمان است. براساس این نظریه، همه فضایل اخلاقی در حد وسط قرار دارند و رذایل اخلاقی از افراط و تفرط پدید می‌آیند. با وجود اینکه فیلسوفان و علمای اخلاق اسلامی در طرح نظریه اعتدال متاثر از افلاطون و ارسطو بوده‌اند، ولی خود نیز صاحب ابتکارات و نوآوریهای متعددی در این نظریه بوده‌اند. خواجه نصیرالدین طوسی را میتوان از جمله مبتکران در نظریه اعتدال دانست. از جمله ابتکارات او در علم‌النفس، تقسیمبندی چهارگانه قوای نفس و تعیین «عدالت» بعنوان فضیلت وظیفه عقل عملی است. ابتکار مهم‌‌ او در نظریه اعتدال، عرضه تقریر جدیدی از قاعده اعتدال و اضافه کردن معیار کیفیت به آن و تعریف مفهوم «ردایت» است. ابتکار مهم دیگر او، تعیین سه جنس عالی افراط، ‌تفریط و ردایت برای رذایل است که با در نظر گرفتن سه قوه نفس، تعداد اجناس عالی رذایل به نُه جنس افزایش خواهد یافت. این ابتکارات خواجه‌نصیر توسط حکمای پس از او مورد تبعیت قرار گرفت.