مقایسه نظریات منطقی – زبانشناختی فارابی با اصول و نظریات زبانشناسی معاصر

هدف اصلی نوشتار حاضر، مقایسه نظریات منطقی ـ زبانشناختی فارابی با اصول و نظریات زبانشناسی معاصر است. بدین‌منظور، ابتدا ضمن مروری بر نحوه پیدایش زبانشناسی و استقلال آن از علوم دیگر، به معرفی رایجترین حوزه ها و نظریات زبانشناسی معاصر و سپس به مقایسه و تطبیق نسبی نظریات منطقی ـ زبانشناختی فارابی با حوزه‌ها، مفاهیم و نظریات یادشده میپردازیم. ده قرن پیش از این، فارابی علم زبان را در میان علوم زمانه خویش مطرح کرد و حوزه ها، اصول و نظریات خاصی برای آن معرفی نمود که از جهات بسیاری هم پوشانی اعجاب‌انگیزی با نظریات زبانشناسی معاصر دارند. او همچنین در علم قوانین الفاظ مفرد ـ که سومین بخش از بخشهای هفتگانه علم زبان از نظر اوست ـ به بررسی حروف، اصوات و واژگان به صورتی که در آواشناسی و مورفولوژی امروز آمده است، پرداخته و در علم قوانین الفاظ مرکب (چهارمین بخش علم زبان) نیز به بررسی نحوی جملات و عناصر موجود در آنها میپردازد. نظریات وی در این زمینه، انطباق عجیبی با دستور گروه‌ساختی چامسکی دارد. فارابی با ایجاد تمایز میان علم نحو و علم منطق، بین آنها نسبتی برقرار نمود که میتوانست برای فلاسفه، منطقیون و نحویان بعد از خود درخصوص نظریات زبانشناسی معاصر همچون دستور جهانی و اصول و پارامترهای آن، نظریه اسباب فراگیری زبان و فطری بودن آن و توسعه نظریه روساخت ـ زیرساخت زبان راهگشا باشد. نظریات او درباره علم نحو و علم منطق و نسبت آن دو نیز ـ بشدت ـ مبتکرانه و راهگشاست و میتوان رگه های روشنی از برخی نظریات نوین، مانند مفهوم روساخت آوایی و زیرساخت معنایی جملات و نظریه فطری بودن زبان را در آنها یافت. در نوشتار حاضر به شرح این نظریات و نسبت آنها با نظریات نوین زبانشناسی خواهیم پرداخت تا بتوانیم بر گوشه ‌یی از نبوغ، وسعت نظر، دقت علمی و همت بلند این دانشمند، فیلسوف و زبانشناس ایرانی و اسلامی به روش علمی کورسویی افکنیم.